Sulejów

Sulejów

miasto w powiecie piotrkowskim, województwie łódzkim, siedziba gminy Sulejów, nad rzeką Pilicą i Radońką. Według danych z 31 grudnia 2014 roku miasto liczyło 6320 mieszkańców.

Na stronie napisano: „Burgundia nad Pilicą” nawiązując do faktu przybycia w 1177 roku 12 mnichów cysterskich z klasztoru w Morimond w Burgundii we Francji.

Dalej na tej stronie czytamy: „W 1177 r. w okolice dzisiejszego Sulejowa przybyło 12 cystersów. Pochodzili z opactwa Morimond we francuskiej Burgundii. Wiedzieli, że w akcie fundacyjnym książę Kazimierz Sprawiedliwy przekazał im w posiadanie ziemie nad rzeką Pilicą, kontyngent soli i bobrów – niezwykle w owych czasach cenionych towarów. O resztę musieli zadbać sami. Mistrzowie modlitwy i pracy poradzili sobie doskonale. Rozwijali rolnictwo, zakładali stawy rybne, stawiali młyny, browary i spichrze. Znaleźli się wśród nich zdolni budowniczowie. Klasztor z kościołem pw. NMP i św. Tomasza Kantuaryjskiego (św. Tomasza Becketa) zbudowali w latach 1217-1232 według wzorców burgundzkich. Świątyni nadano układ trójnawowy z transeptem i prosto zamkniętym prezbiterium. Ściany wzniesiono z bloków obrabianego piaskowca.

Od XIV w. zaczęto budowę murów otaczających klasztor. Zespół umocnień składający się z muru obwodowego i kilku baszt został ostatecznie ukończony dopiero ok. 1572 r. Wzniesiono także budynki gospodarcze, arsenał i pałac opata. W 1819 r. nastąpiła kasata zakonu. Rozpoczął się okres powolnego upadku. Dokonywano celowych rozbiórek, budynki trawiły pożary. Z zabudowań klasztoru ocalał jedynie fragment wschodniego skrzydła z pomieszczeniem kapitularza (sali zebrań kapituły). Przetrwał także kościół, fragmenty murów z basztami i część zabudowań gospodarczych w północnej części opactwa.

Dawna dziedzina cystersów to dziś dwa światy. Sacrum, czyli kościół i otoczenie klasztoru, należą od 1986 r. ponownie do zakonników. Warto zobaczyć świątynię, która po dziś zachowała swój romański charakter. Wejście w zachodnim szczycie prowadzi przez wspaniały kamienny portal uskokowy z trzema parami kolumienek. Kilka metrów nad nimi znajduje się okno w formie rozety. Na lewo od portalu, nad zamurowanym wejściem do nawy północnej ocalał piaskowcowy tympanon z symbolami Ukrzyżowania. We wnętrzu zachowały się sklepienia krzyżowo-żebrowe i bardzo dużo kamieniarskich detali ciosanych przez burgundzkich mistrzów. Podobnie wysklepiono kapitularz i fragment zachowanego krużganka. Przekrycie romańskiej sali wspiera się na jednej kolumnie z bogato rzeźbioną głowicą. Jest tu małe muzeum, w którym wyeksponowano przedmioty wykopane w trakcie prac renowacyjnych prowadzonych na terenie opactwa (m.in. czaszkę ludzką sprzed wieków, ze śladami chirurgicznej ingerencji), obrazy, rzeźby, barokowe ornaty. Muzeum w okresie letnim jest czynne codziennie w godz. 9.00-18.00. Po sezonie jest otwierane w niedziele w godz. 12.30-14.00 lub na żądanie zwiedzających; opiekuna należy szukać w sąsiednim budynku (plebanii).

Przez dziedziniec opactwa biegnie doskonale widoczna granica pomiędzy sacrum a profanum. Perłę burgundzkiego romanizmu dzieli zaledwie kilkadziesiąt metrów od restauracyjnych stolików pod parasolami. W dawnych, zabytkowych budynkach gospodarczych opactwa, wyremontowanych w latach 1973-1986, mieści się dzisiaj hotel Podklasztorze. Goście mogą tu na miejscu skorzystać z basenu, sauny, siłowni oraz sali bilardowej. Poszukując ciszy i spokoju Podklasztorze stanowi wspaniałe miejsce na weekend.”

Szczegółową opowieść mogą Państwo znaleźć na stronie

Równie ciekawy i szczegółowy opis zilustrowany zdjęciami można znaleźć na stronie.

Strona Narodowego Instytutu Dziedzictwa podaje następujący opis: „Klasztor obronny z kościołem, zabudowaniami klasztornymi i ich reliktami oraz obwarowaniami i terenem dawnych ogrodów klasztornych w Sulejowie to jeden z najcenniejszych polskich zabytków o bardzo wysokiej randze artystycznej oraz wartościach historycznych i naukowych. Odznacza się autentycznością zabytkowej substancji i trwałością historycznego krajobrazu kulturowego. Obok Jędrzejowa, Koprzywnicy i Wąchocka, należy do grupy XII-wiecznych małopolskich opactw będących bezpośrednimi filiami francuskiego klasztoru cysterskiego w Morimond, założonych prawdopodobnie, jako bazy dla planowanych akcji misyjnych na Rusi.
Sulejów jest jedynym cysterskim opactwem warownym na terenie Polski z tak dobrze zachowanymi i silnie rozwiniętymi późnośredniowiecznymi obwarowaniami klasztornymi. Szczególną wartość artystyczną przedstawia kościół klasztorny pw. NMP i św. Tomasza Kantuaryjskiego, który obrazuje przełom epok w historii sztuki, jest bowiem doskonałym przykładem przejścia stylu późnoromańskiego, utrwalonego w detalu architektonicznym i rzeźbie w styl wczesnogotycki, przejawiający się w zastosowaniu sklepienia krzyżowo-żebrowego. Surowe i skromne wnętrze kościoła znakomicie uzupełniają nowożytne (XVII i XVIII w.) marmurowe i alabastrowe ołtarze, prospekt organowy, ambona, stalle.

W 1176 r. książę Kazimierz Sprawiedliwy osadził w Sulejowie cystersów przybyłych z Morimond w Burgundii. Założenie stanęło na terasie wschodniego brzegu rzeki Pilicy, przy przeprawie przez rzekę. Książę darował zakonnikom Sulejów wraz z przyległymi miejscowościami. W 1 ćwierci XIII w. wzniesiono kościół, następnie zabudowania klasztorne. W kolejnych stuleciach powstawały murowane fortyfikacje, wymuszone zagrożeniem częstymi najazdami tatarów. Wiek XVII był okresem prosperity klasztoru. Ufundowano wówczas dla kościoła zachowane do dziś ołtarze, wybudowano pałac opata, założono ogrody w stylu włoskim. W XVIII w. przebudowano znajdujące się wzdłuż murów obronnych, od strony północnej, zabudowania i zamieniono je na zwartą kubaturę z przeznaczeniem mieszkalno-gospodarczym.
Klasztor podupadł w związku z kasatą w 1819 r. Od tego czasu rozpoczął się proces długotrwałego niszczenia obiektu. Część zabudowań znalazła się w posiadaniu nowo utworzonej parafii, a część została sprzedana osobom prywatnym. W 1891 r. proboszcz parafii rozebrał skrzydła klasztoru, pozostawiając je w formie ruiny. Ze średniowiecznego budynku klasztornego pozostał jedynie fragment wschodniego skrzydła z kapitularzem, który z inicjatywy proboszcza został odrestaurowany.
Już w poł. XIX w. zaczęto interesować się Sulejowem. W XX w. prace konserwatorskie, remontowe i adaptacyjne na terenie zespołu prowadzono kilkukrotnie. W latach 70. XX w. wykupiono z rąk prywatnych zabudowania w części północnej założenia i poddano je adaptacji na cele hotelowe. Cystersi wrócili do Sulejowa w 1986 r. Obecnie znajduje się tutaj przeorat zwykły, obsadzony przez cystersów z Wąchocka.

Bryła kościoła klasztornego zachowała się do dzisiaj w pierwotnym kształcie. Budowla jest orientowaną bazyliką trójnawową z transeptem i prostokątnym prezbiterium. Skrzyżowanie nawy z transeptem w partii dachu akcentuje barokowa sygnaturka. Nawy kościoła przykrywa sklepienie krzyżowo-żebrowe. Wejście główne do kościoła znajduje się w obrębie fasady zachodniej. Umieszczony tam portal ma charakterystyczny uskokowy kształt z kolumienkami o zdobionych głowicach zwieńczonymi półkolistym tympanonem. Ponad domkiem portalowym znajduje się rozeta z częściowo zachowanym maswerkiem. Fasadę wieńczy trójkątny szczyt.
Klasztor przylegał do kościoła od strony południowej. Obecnie, znajduje się w postaci trwałej ruiny. Jedyna ocalała część klasztoru to budynek kapitularza z 2 ćw. XIII w. ze wspaniałym sklepieniem wewnątrz wspartym na centralnej kolumnie o rzeźbionym kapitelu.
Założenie otoczone jest pierścieniem późnogotyckich fortyfikacji, które zachowały się w postaci odcinków muru kurtynowego od 32 do 46 m długości i do 4 m wysokości, wież („opackiej”, „mauretańskiej”, „rycerskiej”, „attykowej”, „muzycznej”, „krakowskiej”) oraz budynku arsenału (zwanego „zbrojownią”). W zachodnim narożniku założenia, mur został wtopiony w zabudowę gospodarczą, a w północnej części – w zabudowania, które w latach 70. XX w. częściowo zrekonstruowano i zaadaptowano na ośrodek hotelowy.
Integralną częścią klasztoru w Sulejowie są jego walory krajobrazowe. Sylweta zabytku stanowi malowniczą dominantę w pejzażu najbliższej okolicy. Wrażenia tego nie zachwiały dziewiętnastowieczne rozbiórki większości zabudowań klasztornych oraz współczesne zmiany w otoczeniu zespołu”.
Warto odwiedzić strony Szlaku Cysterskiego w Polsce oraz cystersów w Sulejowie.
http://szlakcysterski.org/
http://cystersi.sulejow.pl/