Turobin

Turobin – wieś (niegdyś miasto) w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie biłgorajskim, w gminie Turobin. Wieś leży w zachodniej części Padołu Zamojskiego, nad Porem.

W latach 1957-1975 Turobin administracyjnie należał do powiatu krasnostawskiego (woj. lubelskie), a w 1975-1998 do województwa zamojskiego. Miejscowość jest siedzibą gminy Turobin i ośrodkiem usługowym dla okolicznych terenów wiejskich.
W latach 1420–1870 Turobin posiadał prawa miejskie.
Z miejscowości pochodził prawnik Jan z Turobina (1511–1575), rektor Akademii Krakowskiej.

Historia
Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1389. W 1420 w mieście byli notowani żydzi. W latach 1581-1596 działał tu zbór ariański braci polscy i szkoła ariańska. W latach 1510-1620 obok kościoła istniała cerkiew.

Zabytki
  Kościół pw. św. Dominika
Rynek turobiński o wymiarach 100 x 110 m
Kaplica pw. św. Marka
Gródki – zbiorowa mogiła mieszkańców wsi zabitych przez hitlerowców 1 lipca 1942
Synagoga i dom modlitwy dla kobiet.

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Turobin

Turobin – wieś gminna w powiecie biłgorajskim, na Roztoczu Zachodnim, nad rzeką Por.

W XIII w. osada targowa i obronna przy drodze z Kijowa do Krakowa, od 1389 r. własność Dymitra z Goraja. W 1420 r. nastąpiła lokalizacja miasta Turobin na miejscu wsi o tej samej nazwie. Był to teren par. Czernięcin. W 1430 r. właściciele Turobina wybudowali kościół, który stał się filią parafii czernięcińskiej i ten charakter zachował przez 100 lat. Ponadto istniał drugi kościół-na Przedmieściu Szczebrzeszyńskim (pw. Św Ducha). Kościół filialny był uposażony w 4 łany pola i dziesięcinę, natomiast na utrzymanie szpitala i kapłana posługującego przy kościele Św. Ducha przeznaczono 2 półłanki i ogrody. W 1530 r. bp chełmski Jakub Buczacki połączył fundusze trzech kościołów: w Czernięcinie, filialnego w Turobinie oraz Św. Ducha i utworzył w Turobinie prepozyturę. Od tej pory Czernięcin, aż do połowy XIX w., stanowił filię par. turobińskiej. Teren tak rozległej parafii zmniejszono w XIX w. poprzez odłączenie Czernięcina. W roku 1932 gdy powstała parafia Gilów, odłączono Gródki, a część Tokar do parafii Otrocz. Z dawnego uposażenia pozostało, łącznie z terenem zajmowanym przez cmentarz grzebalny, 8 ha ziemi.

Stara plebania, budynki gospodarcze powstały w latach 1922-1925; parkan wokół kościoła: 1927-28. Nowa plebania została wybudowana w 1976 roku.
W 1564 r. Turobin był jednym z większych ośrodków miejskich Ziemi Chełmskiej. W 245 domach mieszkało mieszkało 1225 osób, zaś pod koniec XIX w. liczba mieszkańców sięgała 4 tys., w większości Żydów.
W XVI w. Turobin stanowił własność Górków, którzy przeszli na kalwinizm. W tym okresie zamieszkiwali tu liczni protestanci i funkcjonowała innowiercza szkoła. Sytuacja uległa zmianie w 1595 r., kiedy miejscowość stała się własnością Jana Zamojskiego. Od pocz. XVII w. włość turobińska należała do Ordynacji Zamojskiej. W 1604r.diecezja chełmska została podzielona na dekanaty. Do rangi jednego z nich awansował Turobin. Dopiero w 1790 r. dekanat turobiński połączono z dek. krasnostawskim. Później jeszcze kilka razy następowały zmiany: w 1806 r. przyłączono Turobin do dek. urzędowskiego, w 1818 r. ponownie do dekanatu krasnostawskiego i wreszcie w 1919 r. reaktywowano dekanat turobiński..
Z Turobina wywodzi się prawnik Jan z Turobina, rektor Akademii Jagiellońskiej, zmarły w 1575 r. Stanisław Staszic był tu proboszczem w latach 1788-1790, w pobliskiej Tarnawie mieszkał u brata ks. Piotr Ściegienny (po powrocie z zesłania). Przez długi okres w XVIII w. wikariuszami byli tu bernardyni. Do XIX w. teren ten w niewielkim stopniu zamieszkiwali unici, którzy już w XVII w. posiadali cerkiew w Tarnawie. Od XVI do XX w. Turobin był wielokrotnie niszczony przez najazdy obcych wojsk i pożary. Decyzją caratu w 1869 r. Turobin utracił prawa miejskie. W 1882 r. w Turobinie wzniesiono cerkiew prawosławną, która została rozebrana w 1929 r. Liczna gmina żydowska funkcjonowała w Turobinie do 1942 roku; synagoga została rozebrana w roku 1970, a cmentarz żydowski zaorano, obecnie jest to łąka.

Pierwszy kościół, pw. Wszystkich Świętych, wybudowano w 1430 r. Został on spalony przez Tatarów w 1509 r. Obecnie istniejący wzniesiono w 1530 r. pw. św. Dominika. Fundatorami była rodzina Górków. Został on konsekrowany przez bpa Jakuba Buczackiego w 1530 roku. W latach 1574-1595 był zamieniony na zbór kalwiński. W latach 1620-1623 rozbudowali go Tomasz i Elżbieta Zamojscy (budowniczy Jan Wolff – dobudowana nawa główna i dwie boczne kaplice). Po sprofanowaniu przez Kozaków, rekonsekrowany przez bpa Mikołaja Świrskiego w 1650 roku. Dwa razy niszczyły go pożary: pod koniec XVII w. i w 1951 roku. Wielokrotnie był remontowany (w latach 1713, 1774-1775,1818, 1852, 1874, 1900-1905, 1921, kilkakrotnie po II wojnie światowej. Od 1999 roku do chwili obecnej, trwają stale prace konserwatorskie i  renowacyjne.

Kościół murowany z kamienia i cegły, jednonawowy, w stylu renesansu lubelskiego (z elementami późnogotyckimi). Prezbiterium gruntownie przebudowane w 2005 r. – wymiana na nowe – z granitu – posadzka, ołtarz, ambonka i pulpit. Przy prezbiterium zakrystia z przedsionkiem i pomieszczeniem na piętrze, nadbudowanym w 1953 r., przy nawie dwie kaplice (od północy i południa), na suficie sztukaterie (w nawie nowe, z 1953 r.), wyposażony w 5 ołtarzy. Ołtarz główny jest drewniany, z ok.1623 r., w późniejszym czasie częściowo przerobiony. W ołtarzu tym mieszczą się trzy obrazy: dwa pochodzące prawdopodobnie z kościoła w Radecznicy: pod zasuwą- Najświętszej Trójcy (XVIII w.), na zasuwie – św. Jan Nepomucena (XVIII w.); trzeci – św. Dominika (z 1993 r.). Ponadto na ścianach prezbiterium znajdują się: płyta nagrobna Anny ze Żmigrodu Świdwiny-z ok.1546 r, obrazy: Wniebowzięcia NMP z XVIII w., z wieku XIX – św. Józefa, św. Walentego, św. Rocha.

Ołtarze boczne – przy tęczy: lewy, z ok.1630 r., marmur rzeźbiony, ciemno-brązowy, z obrazami św. Marii Magdaleny i św. Heleny (oba z XVII w.); przy ołtarzu ambona z XVII w. Po prawej stronie tęczy-ołtarz drewniany z XIX w,z obrazami Miłosierdzia Bożego i św. Faustyny (oba z r.2005.),na ołtarzu-relikwiarum z relikwiarzem św. Faustyny (z r.20050; zaś przy ołtarzu na konsolce-figura nieznanego świętego z XVIII w.

Kaplice boczne: północna-ołtarz murowany z r.1927,z obrazem św. Anny Samotrzeciej z 1630r; południowa-ołtarz drewniany z XVIIIw., z obrazami: MBz Dzieciątkiem-XVII w, a w nastawie-MB z Chrystusem-XVIII w. Na chórze muzycznym organy Blomberga z 1888 r.

W oknach witraże: w prezbiterium-z 1900 r.; w nawie głównej, kaplicach i zakrystii z 2001-2002r.W zakrystii przechowuje się zabytkowe szaty i naczynia liturgiczne. Obok kościoła dzwonnica murowana z XIX w.
             Odpusty: 
        1. św. Dominika – I niedziela sierpnia;
        2. niedziela Najświętszej Trójcy.  

źródło: http://www.turobin.kuria.lublin.pl/