Goszcz

Goszcz (niem. Goschütz) – to duża wieś (1638-1742 miasto) położona w województwie dolnośląskim, w powiecie oleśnickim, w gminie Twardogóra na wysokości 150 m n.p.m. ok. 50 km na północny wschód od Wrocławia i ok. 40 km na południowy zachód od Ostrowa Wielkopolskiego.
Zabytki:
układ ruralistyczny, z XVIII-XIX w.
zespół pałacowy, z l. 1749-55 i 1886-88 składający się z:
– pałac von Reichenbachów (ruina), pierwszy pałac w Goszczu wybudowano w l. 1730-1740 na miejscu XII-wiecznego zamku. Strawił go jednak ogromny pożar w 1749 r. W latach 1749-1755 powstał nowy pałac wg projektu śląskiego architekta epoki baroku, Karla Martina Frantza. Całość zespołu dworsko-pałacowego zgrupowano wkoło prostokątnego dziedzińca, którego oś główną stanowił budynek pałacu. Prowadziły do niego trzy bramy wjazdowe. Do stycznia 1945 r. obiekt ten należał do rodziny Reichenbachów, potem zajęły go wojska radzieckie, a następnie oddano go w zarząd miejscowej administracji. W wigilię Bożego Narodzenia 1947 r. wybuchł pożar w pałacu. Pomimo akcji jednostek straży pożarnej pałac doszczętnie spłonął i nigdy nie został odbudowany
– dwa budynki łącznikowe
– dwie oficyny – dawne domy gościnne
– oficyna mieszkalna
– stajnia koni wyjazdowych
– maneż
– dom ogrodnika
– budynek bramny, obecnie dom nr 63, z XVIII/XIX w.
– dwa domy służby pałacowej, z 1760 r.
– park
kościół ewangelicki, murowany, wzniesiony w l. 1743-49 – XVIII w. na planie prostokąta z wieżą od zachodu. Opuszczony po 1945, znajduje się w złym stanie technicznym.
cmentarz ewangelicki, nieczynny, z ok. poł. XIX w.
kościół parafialny, pw. Narodzenia NMP, barokowy, wzniesiony w 1778 w północnej części Goszcza, na miejscu kościoła romańskiego z XIII w. Ołtarz główny i dwa ołtarze boczne wykonane są z polichromowanego drewna w późnym baroku. W ołtarzu głównym znajduje się obraz Madonny z Dzieciątkiem. W kruchcie kościoła można podziwiać Pietę z przełomu XVIII i XIX w. W stronie południowej i wschodniej świątynia posiada piękne witraże.
źródło:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Goszcz

W miejscu, w którym dzisiaj stoją ruiny pałacu już w XII w. istniał zamek, a okoliczne dobra, do XVI w. należały do biskupstwa wrocławskiego. Wspomina o tym bulla papieża Adriana VI już w 1156 r. Tutaj przywożono na wypoczynek i polowania gości biskupa. Kolejnymi właścicielami była rodzina von Dohn, która prawdopodobnie na miejscu zamku postawiła dwór. Kiedy w 1727 r. majątek zakupiła rodzina von Reichenbach, na miejscu dworu wybudowała w latach 1730 – 1740 pałac. W 1743 r. właścicielem Goszcza został hrabia Heinrich I Leopold von Reichenbach. Podobno był gburem. Zerwał tradycję hołdów mieszkańców wobec nowego pana wjeżdżając do miasta o świcie bez uprzedzenia i żądając insygniów władzy. W 1749 r. pałac strawił wielki pożar. Nowa, barokowo – rokokowa rezydencja, której ruiny można dzisiaj oglądać, powstała w latach 1749 – 1755. Ponownie przebudowano ją w latach 1886 – 1888. Zespół pałacowy zgrupowany jest wokół prostokątnego dziedzińca, którego oś główną stanowi pałac. Niegdyś prowadziły do niego trzy bramy wjazdowe. Do 1945 r. stanowił własność rodu von Reichenbach. Potem stacjonowały tu wojska radzieckie. Kiedy go opuściły, obiekty przejęły lokalne władze. W wigilię Bożego Narodzenia 1947 r. w pałacu wybuchł pożar. Mimo podjęcia akcji gaśniczej, rezydencji nie udało się już uratować. Prawdopodobnie pożar był efektem podpalenia mającego zatuszować ślady plądrowania. W 1965 r. część budynków, w tym piękna oranżeria, zostało zrównanych z ziemią na wniosek przedstawiciela służb konserwatorskich. Ocalała jedynie rzeźba Herkulesa zdobiąca niegdyś oranżerię, a obecnie stojąca przed szkołą (także dawnym pałacem Reichenbachów) w Twardogórze. Z dawnego pawilonu na wzgórzu zachowały się dwie klasycystyczne kolumny, które niedawno przeniesiono do izby pamięci przy Szkole Podstawowej nr 2 w Twardogórze. Po drugiej stronie drogi znajduje się zrujnowany cmentarz z zachowanym mauzoleum von Reichenbachów. Podobno probuje go remontować potomek rodu – hrabia Heinrich, emerytowany nauczyciel akademicki. W dawnych oficynach pałacowych i domach gościnnych znajdują się prywatne mieszkania.
źródło:
http://dolny-slask.org.pl/548255,Goszcz,Palac.html

Aktualnie
W roku 2012 podjęto decyzję o remoncie części zespołu pałacowego w Goszczu. Wybrano znajdujący się od strony ulicy Twardogórskiej dawny maneż (odkryty plac do nauki jazdy konnej) i stajnię. Na stronie gminy Twardogóra można przeczytać więcej i obejrzeć galerie zdjęć z postępów prac.
http://pl.twardogora.pl/index.php/inwestycje/1044-przebudowa-palacu
Przebudowa fragmentu zespołu pałacowego w Goszczu
W goszczańskim zespole pałacowym powstały zalążki Centrum Edukacyjno-Kulturalno-Turystycznego kultywowania tradycji regionalnych. Remont zabytku został odebrany 17 grudnia 2013 r. przez inwestora, a 23 stycznia br. przeszedł pozytywny odbiór konserwatorski z udziałem przedstawicieli Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków.
Gmina zleciła równolegle opracowanie projektu na remont dachów i elewacji pozostałych obiektów zespołu pałacowego z wyłączeniem ruin w części głównej, dla których rozważane jest odrębne opracowanie obejmujące odgruzowanie i zabezpieczenie tej części obiektu, a także wykonanie platform widokowych umożliwiających bezpieczne zwiedzanie oraz projekt aranżacji wnętrza byłej stajni oraz placu – strefy wejściowej do pałacu od strony ulicy Twardogórskiej.

Kościół Narodzenia NMP w Goszczu, salezjanie
Pierwsza wzmianka o istnieniu drewnianego kościoła pochodzi z 1291 r. Obecny kościół parafialny pw. Narodzenia NMP jest zbudowany w 1778 r. w stylu barokowym. W 1662 r. Eleonora v. Wagensberg poleciła wybudował kaplicę Lorett, którą włączono do budowli jako kaplicę maryjną. Barokowe wyposażenie wnętrza – cztery ołtarze, chrzcielnica, dziewięć figur, stacje Drogi krzyżowej – pochodzi z czasów budowy świątyni. W ostatnim 40-leciu odnowiono wnętrze, położono marmurową posadzkę, podwyższono więźbę kościelną o 14 m, pokryto blachą dach, wykonano nową elewację zewnętrzną oraz uporządkowano otoczenie. Salezjanie objęli duszpasterstwo w 1948 r.

Pierwotnie posąg Herkulesa zdobił prawdopodobnie studnię oranżerii pałacu w Goszczu. Po latach rzeźba stanęła przy bramie wjazdowej do pałacu w Twardogórze, gdzie pozornie zapomniana, narażona na działania tak niekorzystnych dla piaskowca czynników atmosferycznych, zdawała się kończyć swój żywot. Przetrwawszy pożar pałacu w roku 1947, zburzenie oranżerii w roku 1954, przeprowadzkę do Twardogóry przypisywaną uczniom internatu, który został założony w dawnym twardogórskim pałacu, posąg Herkulesa dotrwał do roku 2008, kiedy to groziło mu już nieodwracalne zniszczenie.
Decyzją władz Twardogóry został wtedy przeniesiony na skwer przy przejściu dla pieszych w pobliżu skrzyżowaniu ulic Wielkopolskiej i Bolesława Krzywoustego. W marcu 2011 burmistrz Twardogóry, wydał zezwolenie na rozpoczęcie prac renowacyjnych. Prace te rozpoczęły się z małym poślizgiem w końcu lipca 2011 roku.
Tematem omawianego dzieła sztuki jest dynamiczne przedstawienie zamachującego się maczugą Herkulesa. Powstała prawdopodobnie w roku 1730 rzeźba przedstawia bohatera i półboga starogreckiej mitologii podczas walki z Hydrą. Posąg powstał na zlecenie hrabiego Heinricha I Reichenbacha, stworzył go prawdopodobnie świdnicki rzeźbiarz Georg Leonard, wzgl. dzieło powstało w warsztacie tego artysty. Hrabia von Reichenbach, właściciel średniej posiadłości ziemskiej Goszcz, zlecił w latach 1730-1740 renowację zespołu pałacowego w Goszczu. Wtedy to prawdopodobnie figura Herkulesa zawitała w oranżerii. Jak już wcześniej wspomniano, do początku lat 60-tych dwudziestego wieku, posag niemal nie zmieniał swojego miejsca. Przypuszczalnie dopiero w wyniku uczniowskiego żartu rzeźba z Goszcza znalazła się w sąsiedniej Twardogórze. Mieszkańcy internatu mieszczącego się w dawnej siedzibie hrabiny Eleonory-Charlotty Württenberg-Öls podobno przewieźli Herkulesa traktorem do Twardogóry, gdzie posąg stoi do dnia dzisiejszego.

Dawny kościół ewangelicki w Goszczu
Dawny kościół dworski – ewangelicki. Był połączony z pałacem nieistniejącą już oranżerią. Nie użytkowany po 1945 r., ostatnio w częściowej ruinie, późnobarokowy z elementami rokoka, wybudowany w latach 1743-49, murowany z cegły, otynkowany. Dach nad korpusem mansardowy z powiekami, pokryty dachówką, na wieży drewniany hełm cebulasty wielopołaciowy, z czworoboczną ażurową latarnią, podbity gontem. Znajdowały się tu jeszcze niedawno cenne sarkofagi, zostały jednak zbezczeszczone i rozkradzione (późnobarokowy Fryderyki Charlotty hr. v. Schönaich-Carolath, zm. 1741, i rokokowy Henryka Leopolda v. Reichenbach, zm. 1775). Kościół jest otoczony ogrodzeniem, od zachodu murem z ok. 1750 r. z cegły.
Na stronie . http://maratonka.bikestats.pl/943494,Dolina-Baryczy-Palac-Reichenbach.html znalazłam cytat: „W latach 1633 -1637 nabożeństwa ewangelickie w kościele parafialnym. Za Reichenbachów odbywały się najpierw w jednej z sal pałacu, w języku niemieckim i polskim (do końca XIX w.). W 1741 roku Fryderyk II wydaje formalne zezwolenie na odprawianie niezależnych nabożeństw ewangelickich i budowę kościoła, kosztem hr. Henryka Leopolda von Reichenbacha. Położenie kamienia węgielnego 1743, zatknięcie gałki na wieży i poświęcenie kościoła w 1749. W 1752 zawieszenie na wieży dwóch dzwonów. Odnowiony krótko przed 1939, po 1945 nie użytkowany.”
Ciekawostki
Jan Jakub Kolski w latach 90. XX wieku kręcił w Goszczu swój film „Jańcio Wodnik” ze wspaniałą rolą Franciszka Pieczki. Muzykę do filmu napisał Zygmunt Konieczny.