Góra Kalwaria

Góra Kalwaria – miasto w województwie mazowieckim, w powiecie piaseczyńskim, nad Wisłą, 34 km od centrum Warszawy.

Wieś rycerska Góra istniała już w XIII w. Została zniszczona w czasie potopu szwedzkiego. W 1666 roku stała się własnością biskupa poznańskiego Stefana Wierzbowskiego.

Biskup Stefan Wierzbowski zrealizował projekt miasta na panie krzyża łacińskiego z systemem dróg kalwaryjskich, przystosowanych do odprawiania nabożeństw pasyjnych. Układ urbanistyczny oparto o średniowieczne plany Jerozolimy wykorzystując naturalne ukształtowanie terenu położonego na wysokiej wiślanej skarpie. W 1670 roku wydany został przywilej miejski (prawo magdeburskie) oraz nadana nazwa Nowa Jerozolima. Zostały osadzone zakony dominikanów, dominikanek, franciszkanów obserwantów, bernardynów, pijarów i marianów (1677), a samo miasto w całości przeznaczone dla katolików (zabroniono osiedlać się w nim Żydom). Po śmierci Wierzbowskiego nastąpił stopniowy upadek. Pod koniec XVIII w. i na początku XIX w. większość kościołów i kaplic została rozebrana, a na początku XIX w. uchylono zakaz osiedlania się Żydów, którzy w krótkim czasie stali się największą grupą wyznaniową w mieście. Góra Kalwaria wyrosła wtedy na jedno z ważniejszych w Polsce centrów chasydyzmu (działał tu m.in. cadyk Icchak Meir Alter). W latach 1883–1919 Nowa Jerozolima została pozbawiona praw miejskich.
Nawet herb miasta określał jego charakter i przeznaczenie.

herb Gory KalwariiRozbudowa miasta w XIX wieku zatarła pierwotne założenie urbanistyczne.
Zachowały się niektóre z obiektów:

kościół pobernardyński Niepokalanego Poczęcia NMP (obecnie parafialny).

Pierwotny drewniany kościół parafialny w tym miejscu stał już w XIII w., kolejny został wybudowany z fundacji biskupa Wierzbowskiego w latach 60. XVII w. i przekazany bernardynom.
Obecny, trzeci z kolei został zbudowany w latach 1765–1770 z fundacji marszałka Franciszka Bielińskiego według projektu Jakuba Fontany (jest to jedyne udokumentowane dzieło kościelne tego architekta)

kaplica kalwaryjska: tzw. „Ratusz Piłata”, obecnie kościół filialny p. w. Podwyższenia Krzyża Św., barokowy 2 poł. XVII w.,

kaplica kalwaryjska Zwiastowania

dawny kościół marianów, tzw. „Wieczernik” z 1674

Oprócz tego możemy podziwiać:
dawne kolegium zakonu Pijarów z 1675, przebudowane w XIX w.

klasycystyczny ratusz (Witkowski, Marconi ) z 1 połowy XIX w.

klasycystyczne jatki (B. Witkowski) z 1 połowy XIX w.

– Synagogę w Górze Kalwarii (ul. Pijarska 10/12, w podwórzu)

Synagogę w Górze Kalwarii (ul. Pijarska 5), zbudowana w 1905 roku, z inicjatywy rodziny Alterów, na miejscu starej synagogi z 1849 roku, która spłonęła.

Dwór Cadyka Altera, ul. Pijarska 10/12

W kościele pobernardyńskim Niepokalanego Poczęcia NMP znajdują się zabytki warte zwrócenia na nie uwagi:
Sarkofag z czarnego marmuru pod obrazem Świętej Rodziny, w którym znajdują się relikwie św. Waleriana, męczennika z III wieku, którego życie związane jest ze św. Cecylią, patronką chórów kościelnych. Relikwie te pobrane z katakumb św. Pryscylii w Rzymie sprowadził do Góry bp Wierzbowski w 1683 roku i ustanowił św. Waleriana Patronem Ziemi Czerskiej

– Ołtarz główny z cudownym obrazem Matki Bożej Pocieszenia pochodzącym z początku XVII wieku oraz z bocznymi figurami świętych Piotra i Pawła, u zwieńczenia ołtarza wizerunek św. Rocha. Zapiski o łaskach i cudach z lat 1649, 1680, 1702 i następne oraz liczne wota z XVIII wieku zawieszone przy wizerunku Bożej Rodzicielki

Chrzcielnica z XVII wieku

Obraz Maryi z Guadeluppe z oddającymi Jej cześć św. Karolem Boromeuszem i św. Ambrożym (szkoła hiszpańska XVII wiek)

Pieta z wosku (szkoła flamandzka z połowy XVI wieku), dar królów z dynastii Wazów w przeszklonej skrzyni. Historię tego unikatowego zabytku można przeczytać na stronie oraz stronie:
Poniżej fragmenty:

Źródłem opisującym historię woskowej Piety i drewnianego ołtarza jest rękopis zatytułowany „Akta kapituły czcigodnego zgromadzenia św. Filipa Nereusza w Nowej Jerozolimie”. Spisane w roku 1681, Acta Capituli venerabilis Congregationis S. Philippi Nerei Neohierosolimis, przechowywane w Bibliotece Jagiellońskiej, przytaczane są w studium monograficznym poświęconym Piecie autorstwa Katarzyny Dutkowskiej.

Pietę do Polski sprowadził zapewne król Zygmunt III Waza. Potem była w posiadaniu jego synów Władysława IV i Jana Kazimierza, który po abdykacji w 1668 r. zabrał „Pietę” do Paryża. Musiała być wyjątkowo cenna, skoro upomniał się o nią następny polski król – Michał Korybut Wiśniowiecki. Uznał, że woskowa rzeźba należy do majątku Korony i powinna wrócić do kraju. Ale gdy w 1673 r. wieziono ją z Paryża do Warszawy, król Michał Korybut umarł. Wdowa po monarsze – Eleonora Habsburżanka – postanowiła wtedy podarować „Pietę” sanktuarium w Górze Kalwarii, którą w tamtym czasie nazywano Nową Jerozolimą. To miasto nad Wisłą miało przypominać prawdziwą Jerozolimę. Organizowane na jego ulicach misteria Męki Pańskiej przyciągały w XVII i XVIII w. tłumy pątników. Po 200 latach przerwy tę tradycję reaktywowali w ostatnią niedzielę mieszkańcy.

Barbara Jezierska, wojewódzki konserwator zabytków, inicjatorka renowacji unikatu „Pietę” zobaczyła po raz pierwszy w 2007 r., gdy odwiedziła Górę Kalwarię. Umieszczona w drewnianej obudowie woskowa płaskorzeźba znajdowała się w barokowym kościele pw. Podwyższenia Krzyża Świętego, zwanym popularnie Na Górce. Ta nieduża świątynia w centrum miasta była kiedyś kalwaryjską kaplicą Piłata. „Pieta” stała w niej na stoliku, nie była nawet oświetlona. – Chociaż wyglądała biednie, zachwycała – wspomina Barbara Jezierska.

To ona zdecydowała, by „Pietę” poddać renowacji. Podjęła się tego firma Polskie Pracownie Konserwacji Zabytków. Kilkuosobowy zespół restaurował poszczególne elementy „Piety”: osobno drewnianą skrzynię nadgryzioną przez insekty, osobno wyściełające ją jedwabie z wyhaftowanym widokiem Jerozolimy, osobno postacie martwego Chrystusa i obejmującej go Maryi. Płaskorzeźba wykonana jest z wosku, ale w środku ma drewnianą konstrukcję (tzw. kopyto). Zęby Jezusa są z kości słoniowej, a włosy – ludzkie.

W 2010 po dwustu latach, reaktywowano tradycję misteryjną, która jest ściśle związana z historią Góry Kalwarii – nazywanej często Kalwarią Mazowsza.

Ludzie związani z Górą Kalwarią
– Stefan Wierzbowski (1620-1687), biskup poznański (1663-1687), założyciel miasta
Stanisław Papczyński (1631-1701), kapłan Kościoła katolickiego, zakonnik, pijar, założyciel Zgromadzenia Księży Marianów, błogosławiony Kościoła katolickiego
– Józef Chaciński (1889-1954), polityk i prawnik, poseł na Sejm II RP (1922-1930), członek Rady Jedności Narodowej
– Yitzhak Meir Levin (1893-1971), polityk, twórca Agudat Israel, poseł na Sejm II RP (1937-1939), sygnatariusz Deklaracji Niepodległości Izraela, członek Knesetu 1, 2, 3, 4, 5, 6 i 7 kadencji, wieloletni minister Opieki Społecznej Izraela.
Zygmunt Sajna (1897-1940) – polski duchowny katolicki, błogosławiony Kościoła katolickiego, męczennik II wojny światowej
– Wolf Messing (1899-1974), słynny jasnowidz
– Adolf Dymsza (1900-1975), aktor
– Stanisław Dąbrowski (Aleksander Stanisław Spiegel) (1889-1975). Aktor, reżyser, scenograf, dyrektor teatru, historyk i biograf teatru.
– Alina Żeliska (1905-1994) aktorka teatralna i filmowa
– Rabini z chasydzkiej dynastii cadyków Alterów (Rothenbergów)

Źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/G%C3%B3ra_Kalwaria i inne.