Krosno Odrzańskie
Krosno Odrzańskie
Krosno Odrzańskie (niem. Crossen an der Oder) – miasto powiatowe w województwie lubuskim, w Dolinie Środkowej Odry, nad Odrą u ujścia Bobru.
Nazwa odnosi się do polskiej nazwy krosna tkackiego – urządzenia do tkania z przędzy tkanin. W kronice łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295-1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizowanej formie Crosna.
Historia
Pierwsze wzmianki pisemne o mieście w 1005 r. w kronice biskupa Thietmara z Merseburga, miejsce walk Bolesława Chrobrego z cesarzem Henrykiem II w roku 1005 i 1015 – bitwa pod Krosnem Odrzańskim. Przed 1226 r. pierwsza inicjatywa lokacyjna na prawie niemieckim Henryka Brodatego. Do 1482 r. w granicach księstwa głogowskiego, później we władaniu Brandenburgii. Miasto mocno zniszczone w czasie wojny 30-letniej i III wojny śląskiej.
Ludność polskojęzyczna utrzymała się w okolicach miejscowości jednak dość długo skoro Hieronymus Megiser, który był autorem wielojęzycznego słownika opracowanego w roku 1603 podał w nim także informacje o polskiej gwarze ówczesnych mieszkańców okolic Krosna Odrzańskiego.
Rozwój miasta w XIX wieku: powstanie zakładów przemysłowych; budowa stacji kolejowej i linii kolejowych: w 1870 z Gubina do Czerwieńska, gdzie uzyskano połączenie z linią do Poznania przez Zbąszynek, oraz z linią do Legnicy przez Zieloną Górę, a w 1913 poprowadzenie kolei do Lubska (obecnie częściowo rozebrana).
W czasie I wojny światowej na obrzeżach miasta duży obóz jeniecki. Duże zniszczenia (60-70% zabudowy) w 1945 r., miasto spalone przez oddziały sowieckie. Od 1945 do 1948 miasto nosiło nazwę Krosno nad Odrą.
Na południe od miasta rozpoczyna się łańcuch średniowiecznych, legendarnych budowli ziemnych, o historycznym, prawdopodobnym znaczeniu graniczno-obronnym – tzw. Wały Śląskie, określane również jako Wały Chrobrego, ciągnące się od Krosna w kierunku południowo-wschodnim, aż po mokradła w okolicy wsi Wierzbowa w Borach Dolnośląskich (zachował się tam, w relatywnie dobrym stanie 7,5 kilometrowy ich fragment). Ta łańcuchowa budowla jest uznawana za najdłuższy zabytek archeologiczny w Europie środkowej, i jednocześnie jest ona także obiektem o bardzo enigmatycznej przeszłości (pomimo wielu prób, dotychczas nie udało się ustalić miarodajnych opinii i faktów w tym zakresie i ich ewentualnej roli w bitwie pod Krosnem Odrzańskim).
Najważniejsze zabytki
- miasto
- kościół filialny pod wezwaniem św. Andrzeja Apostoła, neogotycki z 1887 roku, projekt Ferdinanda Martiusa poprawiony przez Karla Friedricha Schinkla
- kościół ewangelicki, obecnie rzymsko-katatolicki parafialny pod wezwaniem św. Jadwigi Śląskiej, z XVIII w., XV wieku, w latach 1708-1729, XIX wieku. Nazywany Farą Maryjną. Barokowy kościół parafialny powstały na zrębie kościoła ufundowanego przez księżnę Jadwigę, żonę Henryka Brodatego. Pierwotnie była to późnogotycka budowla. Kościół był wielokrotnie trawiony przez pożary, jednak za każdym razem udawało się go odbudować.Obecnie kościół posiada klasycystyczną formę zewnętrzną. Zbudowany jest na planie prostokąta, wnętrze nakryte jest sklepieniami kolebkowo-krzyżowymi i pozbawione zabytkowego wyposażenia. Od zachodniej strony znajduje się czterokondygnacyjna wieża kościelna zakończona pięknym górującym nad miastem barokowym hełmem.
- budynek poklasztorny, ul. Szkolna 4, z XVIII wieku, z połowy XIX wieku
- zamek piastowski w ruinie, zbudowany prawdopodobnie w pocz. XIII wieku przez Henryka I Brodatego, miejsce jego śmierci w 1238 r., miejsce schronienia jego żony Jadwigi i synowej Anny podczas najazdu tatarskiego w 1241 r. Przebudowany w XIV-XIX wieku. Od XVI w. siedziba wdów po elektorach brandenburskich, później koszary; niszczony licznymi wojnami, spalony w 1945 r., w odbudowanej części bramnej muzeum regionalne i punkt informacji turystycznej, ul. Szkolna 1
- przyziemie spichrza zamkowego, z lat 1642-1650
- mury obronne – miejskie, fragment z XIV wieku, z prostokątną czatownią
- domy
za Wikipedią