Uchanie

Uchanie – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Uchanie, na terenie Działów Grabowieckich. Miejscowość jest siedzibą gminy Uchanie.
Historia
Pierwsze wzmianki dotyczące Uchań pochodzą z 1205 roku Początkowo była to wieś królewska, której połowę nadał w 1470 roku Kazimierz Jagiellończyk Pawłowi Jasieńskiemu herbu Gozdawa z Jasieńca, kasztelanowi sandomierskiemu, staroście bełskiemu i chełmskiemu.Wybudował on w roku 1484 tam gotycki kościół i zamek.Do pracy duszpasterskiej sprowadził z Częstochowy paulinów (zrzekli się kościoła po najeździe tatarskim w 1544 roku).
Uchanie otrzymały prawa miejskie w 1596, na mocy przywileju króla Zygmunta III Wazy (lokacje z 1484 i 1505 nie zostały wprowadzone) i posiadały je do 1870. Wieś była własnością m.in. Uchańskich, Daniłłowiczów i Potockich. Wieś też należała do Antoniny Butler (1742-1796), która wniosła jako wiano poślubiając pułkownika Kazimierza Ossolińskiego (zm. 1794).
Od 1772 miejscowość znajdowała się w zaborze austriackim, a od 1809 w Księstwie Warszawskim. Natomiast w 1815 wieś leżała na terenie zaboru rosyjskiego. W XIX wieku nastąpił tam rozwój sadownictwa. W 1869 roku Uchanie utraciły prawa miejskie. W 1890 roku w Uchaniach powstała szkoła powszechna.Podczas I wojny światowej, w latach 1915-1918 osada była zajęta przez wojska austriackie. W 1917 roku przez Uchanie przebiegała trasa kolejki wąskotorowej z Wojsławic do Trzeszczan. W 1918 roku Uchanie stały się własnością Raciszewskich.

Podczas II wojny światowej, w 1943 roku mieszkańcy Uchań zostali wysiedleni z osady przez hitlerowców. Osada została wyzwolona spod okupacji hitlerowskiej w lipcu 1944 roku.
Zabytki
Kościół renesansowy pw. Wniebowzięcia NMP – wzniesiony ok. 1625, według projektu Jana Jaroszewicza i Jana Wolffa,
sklepienia dekorowane stiukami (ok. 1625) w kościele
nagrobki Uchańskich (ok. 1600) w kościele

– kapliczki św. Jana i św. Antoniego
– Wzgórze zamkowe (miejsce po zamku) – zamek wzniósł prawdopodobnie po 1470 roku Paweł Jasieński herbu Gozdawa jako mieszkalny budynek z basztą w narożu. W początkach XV wieku na zamek przeszedł na własność Uchańskich herbu Radwan, którzy rozbudowali po 1570 roku zamek dostawiając drugi budynek i otaczając dziedziniec czworobokiem murów z trzema dodatkowymi basztami w narożach. Brama znajdowała się przy baszcie północno-wschodniej od północy. Na przełomie XVI i XVII wieku ród Daniłłowiczów rozbudował zamek na czteroskrzydłowy a wjazd przeniesiono na zachód budując szyję bramną. Zamek do o 1786 roku uległ całkowitemu zniszczeniu. W 1810 roku zniwelowano go całkowicie budując z jego pozostałości gorzelnię i browar.
– cmentarz żydowski
Niedaleko Uchań, w okolicy wsi Gliniska znajduje się rezerwat faunistyczny, gdzie występuje m.in. tchórz stepowy, suseł perełkowany, łasica, gronostaj.

Kościół parafialny pw. Wniebowzięcia NMP w Uchaniach to jeden z najcenniejszych przykładów renesansu lubelskiego. Został wzniesiony w XVI wieku na fundamentach poprzedniej świąŧyni, z fundacji prymasa Jakuba Uchańskiego oraz jego brata Arnulfa.
Lokalizacja
Kościół usytuowany jest na naturalnej wyniosłości dość stromego brzegu strumienia. W niewielkiej odległości od świątyni znajduje się dolina z bijącym źródłem, którego wody zasilają sztuczną sadzawkę. Nieopodal znajdował się nieistniejący już zamek.
Kalendarium
1484 – fundacja kościoła przez Pawła Jasieńskiego
1549 – zniszczenie kościoła przez Tatarów, odbudowa z fundacji prymasa Jakuba Uchańskiego
1574 – konsekracja nowego kościoła
1603–1635 – przebudowa świątyni
1655 – zniszczenie kościoła przez Szwedów
1693 – powtórna konsekracja
1714 – zniszczenie i rabunek kościoła przez Kozaków
1742 – pożar kościoła
1809 – kolejny pożar
XIX w. – budowla w złym stanie technicznym
1896–1903 – remont generalny kościoła
1915 – częściowe uszkodzenie w wyniku działań wojennych
1954–1959 – prace remontowo-konserwatorskie, m.in. odsłonięcie polichromii
1957-1960 – badania architektoniczne pod kierunkiem Wiktora Zina, odsłonięcie reliktów najstarszego kościoła.
Architekt
Projektanci kościoła są nieznani, natomiast wystrój wnętrza jest dziełem Jana Wolffa, znakomitego muratora działającego w początku  XVII w.
Styl

Renesans lubelski, manieryzm.
Wnętrze kościoła odznacza się jednolitością późnorenesansowego wystroju architektonicznego. Dekorowane jest bogatą ornamentyką stiukową. W nawie uwagę zwracają dwa nagrobki, które z powodu swej skali nie mieszczą się w utworzonych przez architekturę ramach, występując skrajnymi elementami na pilastry. Przy ścianie północnej znajduje się grobowiec Anny i Pawła Uchańskich, wykonany z kamienia pińczowskiego i alabastru, wysoki na osiem metrów. Po przeciwnej stronie, przy ścianie południowej, znajduje się nieco niższy, pięciometrowej wysokości nagrobek Arnulfa i Stanisława Uchańskich. Drugi z pomników jest bardzo zniszczony. Obydwa noszą ślady polichromii i złoceń.
Przy kościele wznosi się sześcioboczna dzwonnica, wystawiona w 1929 roku, oraz starsza od niej plebania.

źródła:
http://www.uchanie.pl/index.php/pl/turystyka?showall=&start=6
http://pl.wikipedia.org/wiki/Uchanie
http://www.sztetl.org.pl/pl/article/uchanie/3,historia-miejscowosci/
http://teatrnn.pl/leksykon/node/2498/ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_parafialny_pw_wniebowzi%C4%99cia_nmp_w_uchaniach