Siewierz

Siewierz 45 km od Częstochowy
Siewierz (fr. Sievers, niem. Sewerien, Sewern, ros. Севеж) – miasto w woj. śląskim, w powiecie będzińskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Siewierz. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do woj. katowickiego. Leży na Garbie Tarnogórskim nad rzeką Czarną Przemszą. Według danych z 31 grudnia 2004 miasto miało 5560 mieszkańców.

Pochodzenie nazwy
Nazwa notowana w 1123–1125 jako Seuor. Pochodzi od nie istniejącego obecnie w języku polskim rzeczownika siewior, oznaczającego „północ”. Do końca XV w. nazwa miasta brzmiała w taki właśnie sposób (Syewyor, 1470–1480). W XVI w. spotyka się już formy Siewier (1546) i Siewierz (1544). Nazwa określała zapewne miejsce położone na północ od innego obiektu geograficznego.

Historia
Już w XII wieku Siewierz był osadą targową, a od początku XIII w. siedzibą kasztelanii. Początkowo ośrodek grodowy znajdował się na południowy zachód od dzisiejszego miasta i zlokalizowany był wokół romańskiego kościoła pw. św. Jana Chrzciciela. Prawdopodobnie po najazdach mongolskich został przeniesiony w miejsce łatwiejsze do obrony. W 1276 Siewierz uzyskał prawa miejskie. Wytyczono wówczas Rynek będący do dziś głównym centrum miasta. W XIV wieku książęta bytomscy wznieśli lub zainicjowali budowę murowanego zamku. (patrz: zamek biskupi w Siewierzu)

26 lutego 1289 doszło pod miastem do krwawej bitwy między wojskami sprzymierzonych z Henrykiem IV Probusem książąt śląskich a koalicją Władysława Łokietka, wówczas księcia kujawskiego, i książąt mazowieckich. Wcześniejsze wtargnięcie wojsk Probusa na teren księstwa bytomskiego, w granicach którego leżała wówczas kasztelania siewierska, spowodowało złożenie przez zagrożonego Kazimierza hołdu lennego królowi Czech, Wacławowi II. Był to pierwszy z czeskich hołdów lennych na Śląsku.

30 grudnia 1443 biskup krakowski, Zbigniew Oleśnicki wykupił księstwo siewierskie wraz z zamkiem od zadłużonego księcia cieszyńskiego, Wacława I. Miasto stało się stolicą świeckiego księstwa feudalnego, rządzonego przez biskupów krakowskich (patrz: księstwo siewierskie). Od 1484 biskup krakowski Jan Rzeszowski zaczął używać tytułu księcia siewierskiego (Dominus et Princeps Ducatus Severiensis).
W XVI w. biskupi rozbudowali gotycki zamek dążąc do przekształcenia go w renesansową rezydencję.

W czasie potopu szwedzkiego księstwo nominalnie pozostawało neutralne, jednak na zamku przebywały oddziały hetmana Stefana Czarnieckiego, co skłoniło Szwedów do jego zajęcia. Wojska szwedzkie obłożyły też Siewierz kontrybucją w naturze – trzykrotnie większą niż pozostałe miasta Księstwa Siewierskiego.

W 1790 Sejm Wielki zlikwidował Księstwo Siewierskie wcielając je do Rzeczypospolitej. W tym samym roku książę – biskup Feliks Paweł Turski opuścił oficjalnie zamek w Siewierzu. W następstwie III rozbioru Polski (1795) Siewierz wszedł w skład pruskiego Nowego Śląska. W 1807 Napoleon Bonaparte restytuował księstwo siewierskie i oddał je swemu marszałkowi Jean Lannes, księciu Montebello. Po kongresie wiedeńskim Siewierz znalazł się w granicach Królestwa Kongresowego. W 1870 Siewierz utracił prawa miejskie, aby odzyskać je w 1962. Wcześniej przez 4 lata posiadał status osiedla. 4 września 1939 r. niemiecki Freikorps zamordował w Siewierzu 10 Polaków. W 1943 do obozu zagłady w Auschwitz-Birkenau wywieziona została cała ludność żydowska (w 1939 229 osób).

Dzisiaj stanowi ośrodek turystyczny, leżący w zapleczu aglomeracji górnośląskiej. Zachowane zabytki to barokowe kościoły datowane od XVI do XVIII wieku, a zwłaszcza ruiny gotyckiego zamku książąt śląskich, a następnie biskupów krakowskich – książąt siewierskich powstałego od XIV do XVI. Pod miastem zachował się romański Kościół św. Jana Chrzciciela w Siewierzu z I poł. XII wieku (według Jana Długosza datowany na 1144 r.). Ruch wypoczynkowy obsługuje także zbiornik Przeczyce, zalew powstały w wyniku spiętrzenia wód Czarnej Przemszy. Od lutego 2005 r. funkcjonuje Izba Tradycji i Kultury Dawnej obejmująca ekspozycje dawnego rzemiosła, rzeźby i rękodzieła artystycznego oraz tematykę historyczną związaną z dziejami księstwa siewierskiego i jego zabytków (w tym zamku).

Ludzie związani z miastem

  • Błażej Derey (ur. ok. 1587 w Siewierzu, zm. 12 maja 1666) – dominikanin, iluminator, skryptor, restaurator iluminowanych kodeksów.
  • Bernard Sołtysik (ur. 2 maja 1940 w Siewierzu) – polski kompozytor, aranżer, pedagog
  • Stanisław Nawrot (ur. 7 listopada 1885 w Siewierzu, zm. 20 lutego 1970 w Warszawie) – dyrygent, kompozytor

Produkty tradycyjne

Sześć siewierskich przysmaków jest wpisanych na listę potraw tradycyjnych przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi. Są to:
żurek siewierski,
żołądki z gęsi po siewiersku,
wątróbki gęsie po siewiersku,
siewierska gęś pieczona,
siewierska kaczka pieczona,
smalec gęsi,
chleb siewierski

Bitwa pod Siewierzem
(26 lutego 1289) odbyła się między koalicją kujawsko-mazowiecką Bolesława II, księcia Płocka i Władysława Łokietka a siłami Henryka IV Probusa, księcia wrocławskiego pod Siewierzem w księstwie bytomskim. Bitwa ta jest traktowana jako jeden z etapów walki o Małopolskę w latach 1288-1290, http://pl.wikipedia.org/wiki/Bitwa_pod_Siewierzem

0328 Siewierz k. sw.Macieja Apostola

Siewierz kościół św.Macieja Apostoła

Księstwo siewierskie
herb Księstwa Siewierskiego z czasów Kajetana Sołtyka nad wejściem do kościoła św. Macieja w Siewierzu

(łac. Ducatus Severiensis; nazwa użyta po raz pierwszy w 1341 roku) – od XIV wieku księstwo we władaniu Piastów: opolsko – raciborskich, bytomskich i cieszyńskich, zależnych od państwa czeskiego. W latach 1443 – 1790 samodzielne księstwo, pod panowaniem książąt siewierskich, którymi byli kolejni biskupi krakowscy.

Jean_lannes marszalek Francji i napoleonski ksiaze siewierski

Jean Lannes marszałek Francji i napoleoński książe siewierski

Na mocy reskryptu cesarza Austrii Franciszka I Józefa, biskupi krakowscy w XIX w. utrzymali tytuł książęcy. Tytułu tego używali aż do czasów po II wojnie światowej. Jako ostatni używał go książę kardynał Adam Sapieha (zm. w 1951).

Jean Lannes, marszałek Francji i napoleoński książę siewierski

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ksi%C4%99stwo_siewierskie

Zamek biskupi w Siewierzu
początkowo w Siewierzu będącym od XIII wieku siedzibą kasztelanii mieściła się warownia siedziba kasztelana prawdopodobnie usytuowana przy osadzie położonej wokół zachowanego do dziś romańskiego kościoła pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela (obecnie cmentarz parafialny przy drodze szybkiego ruchu na Katowice). Znane są imiona dwóch pierwszych kasztelanów, byli to Jaksa i Wawrzyniec.

Po nadaniu praw miejskich Siewierzowi (ok. 1276 r.), nowo lokowane miasto założono 2 km na północ od dawnego grodu. Prawdopodobnie wówczas w zakolu rzeki Czarnej Przemszy pośród jej rozlewisk i bagien, które stanowiły naturalny czynnik obronny, wzniesiono nową drewniano – ziemną siedzibę kasztelanów. Usytuowana była ona na sztucznej wyspie usypanej z ziemi i wzmocnionej drewnianymi palami.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_biskupi_w_Siewierzu

0382 Siewierz k. św Jana Chrzciciela XIIw. m

Siewierz kościół św. Jana Chrzciciela z XII w.

Kościół pw. św. Jana Chrzciciela w Siewierzu
– świątynia rzymskokatolicka w Siewierzu, jeden z najstarszych kościołów w Polsce. Do XV w. kościół parafialny, później filialny, obecnie pełni funkcję kaplicy cmentarnej.

Zbudowany prawdopodobnie w 1144 lub 1164 roku. Wzniesiony z fundacji Piotra Dunina Własta – fundatora 70 kościołów. Pierwotnie gród siewierski był zlokalizowany wokół kościoła, jednak najprawdopodobniej po najazdach mongolskich został przeniesiony w miejsce dzisiejszego terenu zamku.

Wykonany jest z kamienia ciosanego, w stylu romańskim, ze sklepieniem burgundzkim, co potwierdza jego powstanie najpóźniej w XII wieku. Należy do najstarszych świątyń w Polsce gdzie obok rotundy św. Mikołaja na Górze Zamkowej w Cieszynie jest jednym z najstarszych zabytków architektury polskiej. W kościele tym odbył się 6 lipca 1233 roku synod biskupów polskich.

http://pl.wikipedia.org/wiki/Ko%C5%9Bci%C3%B3%C5%82_%C5%9Bw._Jana_Chrzciciela_w_Siewierzu

Biskupi Krakowscy, http://pl.wikipedia.org/wiki/Biskupi_krakowscy