Tarce
Tarce to wieś położona w województwie wielkopolskim, w powiecie jarocińskim, w gminie Jarocin.
Jadąc pod koniec lipca 2013 roku na Dolny Śląsk, na trasie Konin – Jarocin i dalej Gostyń mijaliśmy billboardy zachęcające do nauki w Zespole Szkól Przyrodniczo – Biznesowych w Tarcach. Kilka kilometrów przed Jarocinem minęliśmy potężny budynek szkoły. Wydał się nieproporcjonalnie duży do wielkości wsi, w której go wystawiono.
Niewiele brakowało, że nie zauważylibyśmy innego obiektu stojącego po tej samej stronie, trochę w cieniu szkoły. Mignęły nietypowe zwieńczenia w kształcie stożków narożnych wież. W drodze powrotnej zatrzymaliśmy się.
Pałac w Tarcach z pięknym parkiem wynagrodził przerwę w podróżowaniu.
Został wybudowany w 1871 r. przez Stanisława Hebanowskiego dla rodziny Ostrorogów-Gorzeńskich. Gościł w swoich progach malarza Wojciecha Kossaka i jego dwie córki: pisarkę Magdalenę Samozwaniec i poetkę Marię Pawlikowską-Jasnorzewską. Na polowania przyjeżdżał marszałek Edward Rydz-Śmigły.
Szkoda, że pałac otwiera swoje podwoje jedynie podczas organizowanych przez prywatnego właściciela imprez.
Przed pałacem umiejscowiono głaz z inskrypcją poświęconą ostatniemu właścicielowi pałacu, zasłużonemu dla ziemi jarocińskiej, uczestnikowi Powstania Wielkopolskiego Zbigniewowi Gorzeńskiemu.
Pragniemy podzielić się materiałami, które znaleźliśmy w Internecie na temat majątku w Tarcach, właścicieli, w tym ostatniego, zmarłego bezpotomnie Adama Zbigniewa Ostroróg-Gorzeńskiego herbu Nałęcz. To wzór Polaka, patrioty, działacza społecznego, dobrego gospodarza i męża, z którego możemy być wszyscy dumni.
Na stronie Ogrody Wspomnień można przeczytać obszerną historię majątku i rodu.
http://www.ogrodywspomnien.pl/index/showd/60977,Zbigniew,Gorzenski_von_Ostrorog.html
Poniżej obszerne fragmenty z tej strony:
Adam Zbigniew Gorzeński von Ostroróg herbu Nałęcz (1869–1926),
Uczestnik powstania wielkopolskiego
ostatni potomek (w linii męskiej) Ostrorogów–Gorzeńskich. Żył 57 lat.
Rodzice: Stanisław Gorzeński-Ostroróg, Elżbieta Gorzeńska von Ostroróg (Węsierska herbu Belina)
Współmałżonek: Aniela (Angelica Barbara Józefa) Gorzeńska von Ostroróg (Biegańska herbu Prawdzic) (ślub 22-4-1901)
Zbigniew Gorzeński po ukończeniu szkoły średniej w Jarocinie studiował rolnictwo na Uniwersytecie Berlińskim. Służbę wojskową w armii pruskiej w pułku ułanów w Miliczu odbył w latach 1902-03 i został mianowany podporucznikiem.
Majątek i lasy w Tarcach
Zbigniew to zasłużony kontynuator patriotycznych tradycji śmiełowskiego rodu Ostrorogów Gorzeńskich. Jego ojciec Stanisław ( 1836-1898) otrzymał w 1866 r. – wykupiony przez matkę z rąk niemieckich – majątek Tarce.Po śmierci ojca (1898) Zbigniew Gorzeński odziedziczył Tarce i mieszkał tam z matką i młodszym bratem. W 1913 r. gospodarował w Tarcach oraz w pobliskim folwarku Janów na 1946 ha oraz w odległym Cykowie i folwarku Cykówko na 671 ha i Wielkim Sepnie na 368 ha. Popierał działalność polskich towarzystw i organizacji, które działały na Ziemi Jarocińskiej pod koniec XIX i na początku XX w., a w szczególności Towarzystwo Czytelni Ludowych, „Sokół’’, Poznańskie Towarzystwo Pomocy Naukowej, Skauting, Towarzystwo Śpiewacze. Wzbogacał-odziedziczony po ojcu–księgozbiór i galerię obrazów, (ale w większości bogata biblioteka śmiełowska po Zygmuncie Ostrorogu Gorzeńskim (zm. 1889) znalazła się u Taczanowskich w Szypłowie). Pomógł w budowie katolickiej Szkoły Powszechnej w Tarcach, która została otwarta 7 maja 1914 r. Od 1918 r. pełnił funkcję przysięgłego w Sądzie Okręgowym w Ostrowie Wlkp. wspólnie z dr. Bogumiłem Hebanowskim (1870-1953) z pobliskiego Brzóstkowa. Lasy tarzeckie stanowiły jeden z większych kompleksów leśnych Ziemi Jarocińskiej.Tarce należały do znanych łowisk w Wielkopolsce. Na terenie Wielkopolski, aby utrzymać stan i jakość zwierzyny organizowano ośrodki sztucznej hodowli tzw. zwierzyńce. Jeden z nich znajdował się w Tarcach. Obejmował około 200 ha lasu, przylegającego do parku. Zbigniew Ostroróg Gorzeński znalazł się wśród 10 założycieli Wielkopolskiego Towarzystwa Łowieckiego i pełnił funkcję wiceprezesa aż do wybuchu I wojny światowej.
Gorzeński w Powstaniu Wielkopolskim
Pod koniec I wojny światowej ożywiła się działalność polskich organizacji politycznych na Ziemi Jarocińskiej. Na wiecu wojskowym w Jarocinie jednogłośnie wybrano ppor. Zb. Gorzeńskiego na dowódcę. Był honorowym członkiem „JEDNOŚCI’’. Wzrost oddziałów polskich przyczynił się do rozlokowania ich w terenie celem strzeżenia granicy nad Prosną w rejonie Robakowa, Żernik, Żerkowa, Kretkowa do Pogorzelicy. Jednocześnie ochotnicy odbywali tutaj szkolenie wojskowe. Wielu ochotników przybywało do Tarzec. W parku i lesie odbywały się spotkania jarocińskich oddziałów (pamiętne zdjęcie ze spotkania przed Bożym Narodzeniem 23 grudnia 1918 r.). W dniu wybuchu powstania – 27 grudnia 1918 r. – Zbigniew Gorzeński z grupą jarociniaków był w Poznaniu na uroczystym powitaniu I.J. Paderewskiego.
Oddziały jarocińskie uczestniczyły we wszystkich działaniach powstańczych. Mjr Stanisław Taczak mianował ppor. Zbigniewa Gorzeńskiego dowódcą VI Okręgu Wojskowego z siedzibą sztabu w Jarocinie, gdzie objął dowództwo Frontu Południowego a później po reorganizacji został komendantem etapu OW III w Jarocinie. Od 24 marca 1920 r. na własną prośbę (ze względu na zły stan zdrowia) przeszedł do rezerwy jako kapitan a 28 maja 1921 r. awansowany do stopnia majora. Po zakończeniu walk powstańczych osiadł w swym majątku w Tarcach i zajął się sprawami rolnymi i społecznymi. Z. Gorzeński uczestniczył w pracach jarocińskiego „Sokoła’’ oraz wspierał Kurkowe Bractwo Strzeleckie w Jarocinie, którego był honorowym członkiem (od 1925 r.). Za walki powstańcze odznaczony został Krzyżem Virtuti Militari kl. V (nadanie z 2 kwietnia 1921 r.W kwietniu 1926 r. „Gazeta Jarocińska’’ doniosła o chorobie Zb. Gorzeńskiego. Zmarł 12 czerwca 1926 r. w Tarcach. Po uroczystościach pogrzebowych w parafialnym kościele w Wilkowyi, trumnę złożono w rodzinnym grobowcu we Lgowie. Starym zwyczajem szlacheckim nad trumną ostatniego z rodu (w linii męskiej) złamano miecz, tarczę i pieczęć herbową.
Zbigniew Ostroróg-Gorzeński nie pozostawił potomstwa. Po jego śmierci Tarce przeszły – na mocy testamentu – w ręce hrabiego Zdzisława Bończa-Skarżyńskiego (1874-1941), doktora praw. Skarżyński był zasłużonym działaczem społecznym i niepodległościowym, pierwszym starostą jarocińskim w niepodległej Polsce i ostatnim właścicielem, liczącego 2075 ha, majątku w Tarcach. Utrzymywał rozległe kontakty i zapraszał do swej rezydencji wielu znakomitych gości.
Kossak w Tarcach
Byli wśród nich przedstawiciele świata artystycznego, literaci, wyżsi oficerowie, politycy i dyplomaci. Do najznakomitszych niewątpliwie należał wybitny malarz Wojciech Kossak, który odwiedził Tarce dwukrotnie w 1926 roku. Był zachwycony urokiem pałacu, parku i okolicznych lasów. W kręgu przyjaciół nazywał Tarce „perłą ukrytą wśród lasów”. Podczas wizyty towarzyszyły malarzowi dwie urocze – i już wtedy sławne – córki: pisarka Magdalena Samozwaniec i poetka Maria Pawlikowska-Jasnorzewska. Pierwsza pisała w „Marii i Magdalenie” o tym, jak latem 1926 roku zajechali wraz z ojcem „do najpiękniejszego majątku w Poznańskiem, gdzie był olbrzymi zwierzyniec pełen saren i rogaczy, oraz park, a w nim trzy poetyczne stawy, na których rosły lilie wodne i pływały łabędzie…”. Nie sposób pominąć jeszcze jednego fragmentu, wspomnienia idylli związanej z pobytem w Tarcach. Autorka opisuje, jak do jej pokoju wbiegła „oswojona sarenka, wypiła mleko z dzbanuszka, skubnęła bułkę, uszczknęła kawałek kiełbasy. Posiliwszy się, krokiem baletnicy wybiegła z pokoju przez niedomknięte drzwi. Niełatwo było opuścić dwór, gdzie była taka dobra kuchnia i gdzie zwierzęta przychodziły na śniadanie”.
Wśród gości hrabiego Zdzisława nie zabrakło też ludzi ze świata polityki i wojska. Jednym z nich był marszałek Edward Rydz-Śmigły, który gościł tutaj na polowaniach. W 1937 roku przybył do Tarzec wraz z hrabią Czarneckim z Dobrzycy, w otoczeniu generalicji i wyższych oficerów.
Źródła:
1. http://www.historia.zerkow.pl/gorzenski.html
2. http://www.palac-tarce.pl/historia-palacu.html