Święta Łucja żyła w IV wieku, w czasach ogromnych prześladowań chrześcijan za panowania cesarza rzymskiego Dioklecjana. Życie Łucji związane jest z Sycylią i miastem Syrakuzy gdzie się urodziła i gdzie poniosła męczeńską śmierć. Pochodziła ze znamienitego i bogatego rodu rzymskiego Jej matka Eutychia wcześnie owdowiała, wychowywała nastoletnią córkę w pobożności i skromności. Jako jedynaczkę przeznaczono ją do zamążpójścia za młodzieńca równego jej majątkiem i statusem. Eutychia zapadła na ciężką chorobę, z której lekarze nie potrafili jej uleczyć przez cztery lata. Łucja namówiła matkę, aby udały się w pielgrzymkę do groby św. Agaty w Katanii, męczennicy i dziewicy zmarłej 50 lat wcześniej. W miejscu znanym z doznawanych łask i cudów kobiety prosiły o uzdrowienie Eutychii z choroby. Będąc już na miejscu Łucja usłyszała we śnie słowa wypowiedziane do niej przez świętą Agatę: „Siostro Łucjo, czemuż domagasz się ode mnie tego, co sama wyświadczyć możesz swej matce? Wiara twoja pomogła ci, ponieważ Eutychia już odzyskała zdrowie. Przez ciebie zasłyną Syrakuzy, gdyż dziewictwo jest miłym Chrystusowi mieszkaniem”. Łucja postanawia poświęcić się Chrystusowi i składa ślub dozgonnej czystości. Otrzymawszy zgodę matki przeznacza majątek posagowy na pomoc biednym i potrzebującym. Młodzieniec, który miał być jej poślubiony, czując się obrażonym i oburzonym jej „marnowaniem” majątku oskarża ją przed władzami o wyznawanie wiary chrześcijańskiej. Zachował się spisany w V wieku jej żywot wraz z opisem rozmowy Łucji z sędzią Paschazjuszem, namiestnikiem cesarza. Po denuncjacji Paschazjusz wezwał Łucję i kazał wyrzec się wiary chrześcijańskiej i złożyć ofiarę bogom rzymskim. Przy tej sposobności wywiązała się pomiędzy nimi następująca rozmowa:
Łucja: „Wspieranie wdów i sierot, zostających w niedoli, jak to robiłam przez trzy lata, jest ofiarą miłą Bogu. Teraz już nie mam nic do rozdania, sama więc siebie ofiaruję, prosząc Boga, aby raczył przyjąć mą ofiarę”.
Paschazjusz: „Mów takie brednie chrześcijanom, nie mnie. Straciłaś swój majątek z rozpustnikami!”
Łucja, z powagą i godnością: „Majątku dobrze użyłam, a od pokalania duszy i ciała Bóg dobrotliwy ustrzec mnie raczy”.
Paschazjusz: „Zamilkniesz, gdy cię każę ochłostać!”
Łucja: „Powiedziałam tylko to, czym mnie natchnął Duch Święty”.
Paschazjusz: „A zatem Duch Święty mówi przez ciebie?”
Łucja: „Tak jest. Ludzie czyści i niepokalani są przybytkami Boga i mają w sobie Ducha świętego”.
Paschazjusz: „Każę cię zawieść do domu nierządnic, tam cię odstąpi Duch Święty”.
Łucja: „Ciało nie skala się, jeśli duch się na to nie zgodzi. Każdy gwałt zadany mi wbrew woli podwoi zasługę mego dziewictwa”.
Ten dialog pozostawał przez wieki wzorem nauki moralnej i umacniał ducha chrześcijańskiego.
Autor żywota Świętej podał wiele szczegółów jej męczeńskiej śmierci i dowodów szczególnej łaski, jaką była obdarzana przez Pana Jezusa. Po rozmowie z sędzią Łucję zaprowadzono do domu publicznego na pohańbienie, ale tam nikt nie mógł jej skrzywdzić. Kolejną torturą była nieudana próba spalenia Łucji na stosie, ale ogień jej nie tknął. Łucja widząc zachwyt swoich oprawców swoimi pięknymi oczami, kazała je sobie wyłupić, aby nie ściągać na siebie uwagi, widziała jednak mimo ich braku. Przeżyła cudem ścięcie mieczem, przyniesiono ją do domu, gdzie po przyjęciu Komunii świętej zmarła. Było to 13 grudnia 304 r., w 23 roku jej życia.
Wątpliwości co do jej faktycznego życia i śmierci rozwiało znalezienie w 1894 roku na cmentarzu św. Jana w Syrakuzach inskrypcji w języku greckim głoszącej, że grób dla Łucji wystawiła Eutychia.
W czasach papieża św. Grzegorza Wielkiego weszła do Kanonu Rzymskiego. Jest świętą Kościoła katolickiego i prawosławnego. W ikonografii wschodniej przedstawiana jest jako młoda kobieta z krzyżem w ręku i w czerwonym płaszczu symbolizującym męczeństwo a w zachodniej w stroju rzymskiej niewiasty z palmą męczeństwa w ręku i tacą, na której leży para oczu.
Atrybutami jej są: na tacy oczy, które jej wyłupiono, palma męczeństwa, lampa (jej imię oznacza niosąca światło), płomień u stóp; widzimy ją również z mieczem lub sztyletem i raną na szyi.
Święta Łucja jest patronką Sycylii, miast Syrakuzy i Toledo oraz ociemniałych, pisarzy, krawców, tkaczy i szwaczek oraz orędowniczką w chorobach oczu i chorych na dyzenterię. Wspomnienie Świętej Łucji w kalendarzu juliańskim przypadało 25 grudnia a po reformie gregoriańskiej obchodzone jest 13 grudnia. Na tę pamiątkę w dzień jej dorocznego święta w Syrakuzach niesie się w procesji na drogocennej tacy „oczy św. Łucji”.
W średniowieczu poeta Dante Alighieri umieścił ją w raju w swojej „Boskiej Komedii” (Raj, Pieśń 32,136) i zwracał się do niej gdy chorował na oczy i przeżywał okresy słabości wewnętrznej.
W protestanckiej Szwecji, która nie uznaje kultu świętych i ich wstawiennictwa do Boga od bardzo dawna obchodzony jest 13 grudnia Dzień Świętej Łucji – Dzień Światła. W tym dniu organizowane są pochody na biało ubranych dziewcząt, przepasanych czerwoną szarfą, w wiankach z borówek i koronie z siedmioma palącymi się świecami. Odwiedzają one domy, centra handlowe, szkoły, kościoły, domy dziecka i domy spokojnej starości gdzie przy wtórze pieśni „Santa Lucia” rozdają ludziom tradycyjne bułeczki św. Łucji, czyli rodzaj drożdżówek z serem i szafranem oraz słodkie pierniczki. Dla Szwedów Święta Łucja – „przynosząca światło” jest symbolem nadziei w najciemniejszym miesiącu kalendarza.
W Polsce są świadectwa historyczne używania imienia Świętej już w 1208 r. w formie Łucyja i w formie Łucza, później również Luca (1431). Jest wiele przysłów, również to sprzed 1582 roku „Święta Łuca dnia przyrzuca”, gdy wspomnienie było obchodzone 25 grudnia. Od dnia św. Łucji przepowiadano pogodę na każdy kolejny miesiąc roku. „Od Łucyi dni dwanaście policz sobie do Wilii, patrz na słonko i na gwiazdy, a przepowiesz miesiąc każdy”.
W warszawskim Rembertowie, w kościele św. Łucji Dziewicy i Męczennicy śpiewany jest hymn:
- Przez ręce świętej dziewicy wznosimy ku Tobie pieśń. Dla cierpień Twej męczennicy racz odsunąć zło i grzech.
Ref.:Daj, Panie, byśmy mogli iść Twoją drogą. I nie wódź nas na pokuszenie zła. Zabierz nawet oczy, jeśli do grzechu wiodą. Piękniejsze Twoje światło niż ten świat.
- Przez wiarę Łucji prosimy, by być blisko Ciebie wciąż. A wiara nasza dla innych niechaj świeci blaskiem w mrok.
- O czysta lilio z Syrakuzy, do Ciebie dziś modlę się. Od żądzy ciała i pokus świętą ręką odwiedź mnie.
- Przez Ojca, Syna i Ducha, przez Boga, co stworzył świat. Niech nasza droga prowadzi tam gdzie obiecany raj.
Możemy też prosić o wstawiennictwo Świętą Łucję słowami modlitwy zapisanej w „Żywotach Świętych Pańskich na wszystkie dni roku – Katowice/Mikołów 1937 r.”.
Wysłuchaj nas Boże i Zbawicielu nasz i spraw miłościwie, abyśmy obchodząc pamiątkę św. Łucji, Dziewicy i Męczenniczki Twojej, w uczuciach pobożności nabierali wzrostu. Przez Pana naszego Jezusa Chrystusa, który króluje w Niebie i na ziemi. Amen.
PIERWOTNIE TEKST ZOSTAŁ OPUBLIKOWANY W MIESIĘCZNIKU „MISERICORDIA” SANKTUARIUM MIŁOSIERDZIA BOŻEGO W OŻAROWIE MAZOWIECKIM W grudniu 2013 ROKU.
Reszel, woj. warmińsko-mazurskie, pow. kętrzyński – miasto o znakomicie zachowanym historycznym układzie przestrzennym, jednorodnej zabudowie i strukturze, o wyjątkowym nagromadzeniu zabytków architektury poczynając od czasów średniowiecza (zamek biskupi, fara, mury obronne, mosty), poprzez kolejne stulecia (zespół kolegium jezuickiego (1632 r.), plebania, spichlerze, kapliczki), aż po wiek XIX i początek XX (ratusz, pierzeje rynkowe, szkoły, dworzec kolejowy, zabudowa mieszkaniowa).