Złoty Potok

  • Złoty Potok - figura Serca Jezusa we wsi

  • Złoty Potok - Jan Kiepura w ochronce

  • Złoty Potok - widok na pałac Raczyńskich

  • Złoty Potok - pałac Raczyńskich nad stawem Irydion

  • Złoty Potok - pałac Raczyńskich z fontanną i lwami

  • Złoty Potok - herb Raczyńskich, Nałęcz na szczycie pałacu

  • Złoty Potok - staw Irydion

  • Złoty Potok - dworek Zygmunta Krasińskiego (muzeum)

  • Złoty Potok - dworek Zygmunta Krasińskiego

  • Zloty Potok dworek muzeum Z.Krasinskiego wnetrze

  • Złoty Potok - dzieci Zygmunta Krasińskiego

  • Złoty Potok - dworek muzeum Z.Krasińskiego wystawa kroniki Raczyńskich

  • Złoty Potok - dworek muzeum Zygmunta Krasińskiego żona i rodzice

  • Zloty Potok dworek muzeum Z.Krasinskiego Wincenty Krasinski i MariaUrszulaRadziwill

  • Złoty Potok dworek muzeum Z. Krasinskiego żona Eliza z d. Elżbieta Branicka

  • Złoty Potok - aleja w parku przy pałacu Raczyńskich

  • Złoty Potok - park przy pałacu Raczyńskich

  • Złoty Potok - główna brama do pałacu Raczyńskich od parku

  • Złoty Potok - główna brama do pałacu Raczyńskich

  • Złoty Potok - rynek

  • Złoty Potok - kościół św. Jana Chrzciciela

  • Złoty Potok - wnętrze kościoła św. Jana Chrzciciela

Złoty Potok – wieś w Polsce położona w województwie śląskim, w powiecie częstochowskim, w gminie Janów w Jurze Krakowsko-Częstochowskiej w dolinie rzeki Wiercicy.

Skrótowe informacje
Początki osadnictwa nad Wiercicą datuje się na VIII/IX w., gdy powstało grodzisko „Osiedle Wały” o powierzchni około 18 tys. m². Pierwsza wzmianka o wsi Potok pochodzi z 1153 roku.
W 1298 roku Bartosz z rodu Odrowążów ufundował drewniany kościół parafialny. W połowie XV w. w Potoku zbudowano murowany kościół w stylu gotyckim, który na przestrzeni wieków wielokrotnie przebudowywano; obecnie jest budowlą bezstylową. Od drugiej połowy XV wieku Potok był własnością osób związanych z rodziną Potockich herbu Szreniawa. W XVI wieku zbudowano w Złotym Potoku dwór. W 1851 roku majątek stał się własnością Krasińskich, pod których w 1881 roku przeszedł w ręce Raczyńskich.

Pałac Raczyńskich
Na miejscu obecnego pałacu od XVI w. istniał dwór, prawdopodobnie obronny, zwany Zameczkiem. Na początku XIX w. stary dwór popadł w ruinę i nie nadawał się już do zamieszkania. W połowie XIX w. majątek odkupił i podniósł z upadku generał Wincenty Krasiński. W 1856 r. na jego polecenie zbudowany został pałac w stylu klasycystycznym, a sąsiadujący z nim dworek z 1827 roku przeznaczony został dla jego syna Zygmunta, który mieszkał w nim latem 1857 r. Po jego śmierci majątek odziedziczyła córka poety Maria, żona hrabiego Edwarda Aleksandra Raczyńskiego. Rodzina Raczyńskich na początku XX w. przebudowała pałac, nadając mu dzisiejszy kształt. Po 1945 roku majątek upaństwowiono, a w pałacu przez wiele lat mieściła się szkoła. Obecnie znajduje się on w bardzo złym stanie technicznym i nie można go zwiedzać.

Dwór Zygmunta Krasińskiego
Dwór klasycystyczny z 1829 roku, w którym w lecie 1857 roku mieszkał Zygmunt Krasiński. Obecnie mieście się w nim Muzeum regionalne im. Zygmunta Krasińskiego.

Park przypałacowy
Park pałacowy – Pałac Raczyńskich i Dworek Krasińskich otoczone są prawie czterdziestohektarowym parkiem w stylu angielskim, przez którego środek przepływa Wiercica (zdecydowała ona o nadaniu parkowi romantycznego charakteru). Park został zaprojektowany przez Franciszka Szaniora, który postanowił wzbogacić jego florę takimi gatunkami drzew i krzewów, jak modrzew japoński, wiąz turkiestański, tulipanowiec amerykański czy karagana syberyjska. Na terenie zespołu pałacowo-parkowego odnaleźć można także interesujący pomnik przyrody – ok. 600-letni dąb szypułkowy „Dziad”.

Grodzisko
Grodzisko skalne Osiedle Wały około 2 km na południe od Złotego Potoku – pierwszy gród powstał w tym miejscu około VIII – IX w., a ponownie zamieszkiwany był w XI – XII wieku

Kościół św. Jana Chrzciciela
Kościół pw. św. Jana Chrzciciela. W bocznej, neogotyckiej kaplicy Krasińskich, pochowana jest Elżbietka, córka Zygmunta, a także jego wnuk, Karol Roger hrabia Raczyński.

źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Złoty Potok

I szczegółowo ze strony
http://www.polskaniezwykla.pl/web/place/8167,zloty-potok-palac-raczynskich.html

Pałac Raczyńskich
Pierwotnie w tym miejscu stał dwór obronny, zbudowany najprawdopodobniej w 1581 r., później kilkakrotnie przebudowany. Zmieniali się też jego właściciele. Dwór, nazywany już zamkiem, następny właściciel Jan Koryciński odsprzedał w 1625 r. Stanisławowi Koniecpolskiemu, który przekazał go swemu bratankowi Janowi Koniecpolskiemu, założycielowi Janowa. Kolejnymi właścicielami zamku byli Potoccy, a następnie – z nadania carycy Katarzyny II – przejęli go książęta kurlandzcy, Bironowie, którzy nie mieszkali w Potoku.
Niezamieszkany zamek stopniowo podupadał i następni właściciele (Szaniawscy, a później Pruszakowie) nie remontowali go i użytkowali tylko część budynku, mieszkając we dworze w Żurawiu. W 1829 r. nie nadający się do zamieszkania zamek przejął siostrzeniec Pruszaków, Stanisław Leski. Wybudował on obok zamku parterowy dworek, w którym mieszkali kolejni właściciele Potoku – Skarżyńscy i Pintowscy. Posiadłości potockie były wtedy zadłużone, a zamek stał pusty i obracał się w ruinę.
W 1851 r. dobra złotopotockie zakupił generał hr. Wincenty Krasiński i on przebudował w 1856 r. zamek na rezydencje pałacową w stylu pseudoklasycystycznym z elementami neorenesansowymi. Rok później, w 1857 r. spędzał tutaj wakacje wraz z rodziną Zygmunt Krasiński. Jesienią zmarła najmłodsza córka poety – 4-letnia Elżbietka, pochowana w kościele w Złotym Potoku. Od tej pory pałac stał nie zamieszkany aż do 1877 r., kiedy to sprowadziła się tutaj starsza córka Zygmunta Krasińskiego – Maria Beatrix, która wyszła za mąż za hr. Aleksandra Raczyńskiego. Pałac został wtedy wyremontowany i wyposażony w meble, obrazy i sprzęty. Po wczesnej śmierci Marii Raczyńskiej od 1886 r. do 1903 r. w pałacu mieszkał plenipotent małoletniego wnuka poety, Karola Raczyńskiego, Tadeusz Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz.

W latach 1903-1905 pałac został gruntownie przebudowany wg projektu Jana Heuricha i Zygmunta Hendla. Hrabia Karol Raczyński ożenił się z księżną Stefanią Czetwertyńską i przygotował pałac jako swoje gniazdo rodzinne. Front zwrócony na zachód zdobi pięcioosiowy ryzalit, zakończony trójkątnym przyczółkiem z kartuszem herbowym. W północnym skrzydle znajdowała się romantyczna wieża, którą ze względów strategicznych rozebrano w połowie 1939 r.
Przed portykiem zdobiącym główne wejście do pałacu ustawione są dwa marmurowe lwy, podtrzymujące tarcze z herbami: Nałęcz (Przewiązka) – hrabiów Raczyńskich i Czetwertyński I (Święty Jerzy zabijający smoka) – książąt Czetwertyńskich. Były one na czas wojny zakopane w miejscu, w którym obecnie stoją. Podczas wojny hitlerowcy zajęli pałac i przenieśli Raczyńskich do dworku. W 1944 r. wysiedlili rodzinę właścicieli do Częstochowy, aby nie widzieli dokonywanej kradzieży. Najcenniejsze elementy wyposażenia pałacu Niemcy wywieźli w 1945 r. Resztę zniszczyli po wkroczeniu Rosjanie.
Po wojnie władze komunistyczne zabroniły Raczyńskim powrotu do Złotego Potoku pod groźbą aresztu, a dobra złotopotockie zostały rozparcelowane jako pierwsze w kraju. Ostatni właściciel Złotego Potoku, hr. Karol Raczyński, wnuk Zygmunta Krasińskiego zmarł w nędzy w Łodzi w 1946 r. i został pochowany w złotopotockim kościele. Jego żona Stefania z Czetwertyńskich wyjechała po śmierci męża do Anglii. Pozwolono jej zabrać ze sobą tylko jedną walizkę. Po wojnie w pałacu mieściło się Technikum Rolnicze, później Wojewódzki Ośrodek Postępu Rolniczego, a następnie oddział Zespołu Parków Krajobrazowych. Po wojnie budynek był kilkakrotnie remontowany. Hol parteru zdobią pary kolumn i dekoracja stiukowa. Zachowała się zabytkowa drewniana klatka schodowa, a na piętrze część boazerii przytrzymującej tapety z materii. Z dawnego wyposażenia pałacu pozostały także szafy biblioteczne i kredens kuchenny oraz nieliczne meble i obrazy eksponowane w Dworku Krasińskiego. Obecnie Pałac zarządzany przez Starostwo stoi pusty.

Dworek Zygmunta Krasińskiego
Dworek w Złotym Potoku najprawdopodobniej został zbudowany w 1829 r. przez Stanisława Leskiego, siostrzeńca poprzedniego właściciela Potoka, Michała Pruszaka herbu Leliwa, pułkownika wojsk napoleońskich. W 1839 r. jako właściciel Potoku figurował już pułkownik Feliks Skarżyński, a w rok później, w 1840 r., dobra potockie kupił na licytacji kapitan Cyprian Pintowski.

Zygmunt Krasiński, wielki poeta polskiego romantyzmu, przebywał na Jurze trzykrotnie. Po raz pierwszy 12 października 1849 r. wraz z żoną, Elizą z Branickich, i ojcem hr. generałem Wincentym Krasińskim złożył wizytę na Jasnej Górze i zwiedzał okolice Częstochowy. Jura tak się spodobała Krasińskim, że w 1851 r. ojciec Zygmunta nabył dobra złotopotockie od Cypriana Pintowskiego. Zygmunt odwiedził Potok 16 grudnia 1852 r. Na dłużej poeta przyjechał do dworku wraz z rodziną latem 1857 r. 12 września 1857 r. w Potoku zmarła najmłodsza córka Zygmunta Krasińskiego – 4-letnia Elżbietka. Po tej tragedii poeta wyjechał do Paryża i nigdy już nie powrócił do kraju.
Dworek jest budowlą parterową, zbudowaną w stylu klasycystycznym na planie prostokąta o dziewięcioosiowej elewacji frontowej, z gankiem wspartym na dwóch parach kolumn toskańskich. Budynek kryty dachem naczółkowym, pobity gontem. W 1952 r. po pożarze wnętrze zostało przebudowane, z zachowaniem układu dwutraktowego, a schody na poddasze przeniesione z zewnątrz do środka. Dworek służył wtedy jako budynek mieszkalny dla nauczycieli Technikum Rolniczego zlokalizowanego w pałacu Raczyńskich.
Obecnie w dworku mieści się Muzeum Zygmunta Krasińskiego, gdzie eksponowane są przedmioty osobistego użytku poety, meble pałacowe, obrazy i pianino marki Erard, wybrane w Paryżu przez Fryderyka Chopina dla muzy poety – Delfiny Potockiej. Przed dworkiem znajduje się staw, nazwany przez poetę „Irydion”. W parku zachowało się sporo starych, pomnikowych drzew, w tym m.in. robinia biała o obwodzie pnia 460 cm, modrzew japoński, dąb szypułkowy odmiany zwisającej , tulipanowiec amerykański, wiąz turkiestański i in.

Staw Amerykan
Staw znajduje się w pięknej dolinie na rzece Wiercicy i pierwotnie nosił nazwę, którą nadał mu Zygmunt Krasiński w 1857 roku – Staw Gorzkich Łez. Tu poeta opłakiwał śmierć swojej 4-letniej córeczki Elżbietki.
Następnie staw wszedł w skład większego założenia dóbr złotopotockich stanowiącego Pstrągarnię Raczyńskich z 1881 roku i został przedzielony groblą. Jednocześnie Raczyńscy uznali, że minął okres żałoby po śmierci Elżbietki i zmienili nazwę stawu na Amerykan, na cześć senatora amerykańskiego, który przywiózł zalęgową partię ikry pstrąga tęczowego z Ameryki do Złotego Potoku.
Staw otoczony jest częściowo rezerwatem „Parkowe”. Przylega do niego pole biwakowe, boiska do piłki plażowej i złotopotockie błonia, na których odbywają się imprezy plenerowe – Jurajskie Lato Filmowe i Święto Pstrąga. Staw jest zarybiony przez Okręgowy Związek Wędkarski i udostępniony dla wędkarzy. Odbywają się na nim także Zawody Wędkarskie oraz konkursy w Płukaniu Złota. Staw służy miejscowej ludności i turystom jako dzikie kąpielisko. Znajduje się tu jedno z ładniejszych miejsc widokowych Złotej Krainy Pstrąga. Znad stawu rozciąga się piękny widok na dolinę Wiercicy.

Sen Nocy Letniej
Staw został tak Nazwany przez poetę Zygmunta Krasińskiego. Należy do kilku „baśniowych stawów” na rzece Wiercicy, które stały się później częścią większego założenia, jakim była Pstrągarnia Raczyńskich.

Ten staw jak żaden inny, w bajeczny sposób zmienia kolory i swój wygląd w zależności od pory roku. Od niepamiętnych czasów wpisuje się w pejzaż Złotej Doliny Pstrąga. W jego zwierciadle przeglądają się buki, brzozy, sosny, dęby i akacje. Legenda mówi że zapamiętuje ludzkie twarze, a letnią nocą w srebrnej poświacie księżyca odtwarza ich wizerunki.

Staw był rytualnym miejscem dla plemienia zamieszkującego pobliskie prehistoryczne, skalne Osiedle Wały. Położony w rezerwacie „Parkowe” spiętrzał wody Wiercicy i nadawał jej moc poruszania kołem młyńskim, aby w okolicy nie zabrakło chleba.
Staw jest ostoją ptactwa wodnego oraz płazów. Występujące tu specyficzne glony nadają mu zielonej barwy, stąd druga nazwa Staw Zielony.

Pstrągarnia Raczyńskich
Złoty Potok nieodłącznie związany jest z hodowlą królewskiej ryby – pstrąga tęczowego. Stąd zaczął się triumfalny pochód tej ryby na stoły całej Europy. W drugiej połowie XIX w. hr. Edward Raczyński – właściciel Złotego Potoku – postanowił wykorzystać krystalicznie czystą wodę ze Źródeł Zygmunta i Elżbiety i w przysiółku Złotego Potoku – Piszczkowie założył hodowlę ryb łososiowatych. W tym celu sprowadził z Litwy inż. Michała Girdwoynia, aby ten wybudował pstrągarnię. Teren przeznaczony pod gospodarstwo rybackie obejmował 22 stawy o łącznej powierzchni 132 000 m² usytuowane w dolinie rzeki Wiercicy. Wybudowano też wylęgarnię pstrągów o powierzchni 160 m²; dzisiaj w budynku tym prowadzona jest sprzedaż ryb.

W tym czasie było to pierwsze i największe pstrągowe gospodarstwo rybackie w kontynentalnej Europie. Bardzo szybko hodowlę rozszerzono i w poszczególnych stawach hodowano pstrąga strumieniowego, jeziorowego i tęczowego oraz łososia kalifornijskiego, a oprócz tego węgorze, karpie polskie i królewskie oraz liny i brzany. Ze Złotego Potoku królewska ryba – pstrąg rozprzestrzeniła się i podbiła stoły na całym kontynencie. W 1908 r. rozwinięto gospodarstwo rybackie poprzez rozszerzenie hodowli karpia i wprowadzenie hodowli sandacza. W tym czasie liczba stawów wzrosła do 46, a powierzchnia lustra wody do 60 mórg.

Pstrągarnia stworzona przez Raczyńskich działa do dzisiaj. Odmiana pstrąga o złotym zabarwieniu zyskała nawet przydomek „złoty pstrąg ze Złotego Potoku”. W stawach pojawiła się też odmiana pstrąga o kolorze błękitnym, zwana „hrabiowską”. Wyjątkowa woda nadaje hodowanym tutaj pstrągom wyjątkowy smak. Niektóre stawy Pstrągarni Raczyńskich mają swoje nazwy, nadane w 1881 r. Są to m.in. Staw Zygmunt, Staw Świętokrzyski, Staw Szmaragdowy. Po II wojnie Pstrągarnię znacjonalizowano i działała w ramach Państwowego Gospodarstwa Rybackiego. Jeden ze stawów został nazwany „Ziętek”, ponieważ w tym stawie trzymał swoje pstrągi były wojewoda śląski, generał Jerzy Ziętek. W 2005 r. dawną Pstrągarnię Raczyńskich Agencja Rolna Skarbu Państwa sprzedała długoletniemu dzierżawcy, Markowi Piszczale. W 2006 r. przy pstrągarni powstała smażalnia ryb, gdzie można zjeść smacznego, świeżego pstrąga, zarówno smażonego, jak i wędzonego. W Pstrągarni Raczyńskich można również zakupić żywe pstrągi oraz karpie i jesiotry.