Włodawa

To miasto w północno-wschodniej części województwa lubelskiego, we wschodniej Polsce, w powiecie włodawskim; położone na obszarze Garbu Włodawskiego, nad Włodawką i Bugiem przy granicy z Białorusią. Włodawa leży na Południowym Podlasiu, Pojezierzu Łęczyńsko-Włodawskim i Polesiu. Około 13 000 mieszkańców.

Historia

Historia Włodawy do połowy XV wieku nie jest dobrze znana z powodu braku źródeł. Wiadomo jednak, że istniała już w pierwszej połowie XIII wieku jako jeden z grodów Księstwa halicko-wołyńskiego i już wtedy mieszkała w niej ludność polska, ruska i żydowska. Położenie nad wielką rzeką – Bugiem – sprzyjało szybkiemu rozwojowi miasta jako ośrodka handlowego i tranzytowego.

Po lokacji miasta, która miała miejsce prawdopodobnie na początku XVI wieku, do Włodawy zaczęli coraz liczniej sprowadzać się Żydzi.

Od 1569 r. Włodawa na mocy unii lubelskiej stała się miastem granicznym, zaś rzeka Włodawka stanowiła granicę pomiędzy województwem brzeskolitewskim a województwem ruskim. W roku 1596 Włodawa przeszła w ręce Leszczyńskich. W 1624 r. wzniesiono we Włodawie szkołę i zbór kalwiński, czynny do 1698 roku. Ważnym wydarzeniem był zwołany do Włodawy w roku 1634 synod kalwiński, na który przybyli delegaci z całej Korony i Litwy w celu ustalenia jednolitych form obrzędowych.

W 1648 r. wojska Chmielnickiego zajęły i spustoszyły Włodawę, mordując znaczną część mieszkańców. Kolejne wieki to rozwój gminy żydowskiej i stopniowe zwiększanie się liczby mieszkańców wyznania mojżeszowego.

Podczas Konfederacji Barskiej 14-15 września 1769 w bitwie toczonej w odwrocie z Włodawy w kierunku Łomaz poległ Franciszek Ksawery Pułaski, śpieszący z pomocą bratu Kazimierzowi Pułaskiemu.

Przed II wojną światową we Włodawie były już dwie synagogi, bejt midrasz (dom nauki z biblioteką), dom modlitwy, szkoła talmud-tora, mykwa i cmentarz żydowski; działały dwie kapele klezmerskie i klub sportowy Makabi. W 1920 r. oddziały ukraińskie Petlury dokonały w mieście mordu 46 Żydów. Holocaust zmienił diametralnie oblicze miasteczka, które było już wówczas od dawna typowym sztetlem. Większość żydowskich mieszkańców Włodawy zginęła w obozie zagłady w Sobiborze. Po wojnie pożydowskie budynki wykorzystywano m.in. jako magazyny, zaś macewy z cmentarza służyły często do brukowania ulic.
W 1981 r. utworzono Muzeum Pojezierza Łęczyńsko-Włodawskiego, które przejęło dawne synagogi, przekształcając je w budynki muzealne.

15 marca 1923 powstał klub sportowy „Sokół” Włodawa, rok później zmienił nazwę na „Włodawija”, a w roku 1956 przyjął dzisiejsza nazwę – Włodawianka.

Zabytki

  • Barokowy kościół parafialny pw. św. Ludwika z lat 1739-1752, zbudowany według projektu włoskiego architekta Pawła Fontany. Obok klasztor ojców paulinów.
  • Cerkiew prawosławna pw. Narodzenia Przenajświętszej Bogurodzicy, wzniesiona w latach 1840-1843, przebudowana w latach 90. XIX w. Początkowo unicka, po 1875 prawosławna. Reprezentuje styl bizantyjsko-rosyjski z elementami klasycystycznymi. Świątynia parafialna.
  • Wielka Synagoga wzniesiona w roku 1764, przy której znajdują się jeszcze dwa pokrewne budynki (Mała Synagoga oraz Bejt ha-midrasz).
  • „Czworobok” – budowla w kształcie kwadratu z dziedzińcem w środku – zabytek unikatowy, najprawdopodobniej jedyny tego rodzaju w Polsce. Czworobok (zespół kramów) należał do włodawskich rajców, kupców i rzemieślników, w większości Żydów.
  • Przedwojenny budynek na rogu ul. Rynek i Czerwonego Krzyża
  • Przedwojenny budynek znajdujący się przy ul. Krótkiej 3

Włodawa przez wieki była miastem, w którym w zgodzie żyli obok siebie Polacy, Rusini (Ukraińcy) oraz Żydzi, którzy do II wojny światowej stanowili ponad 60% jego ludności. Tradycję wielokulturowości upamiętnia i kultywuje coroczny Festiwal Trzech Kultur (kultur: żydowskiej, polskiej i ruskiej, związanych z trzema religiami: katolicyzmem, prawosławiem i judaizmem). W okresie zaborów Włodawa leżała początkowo w zaborze austriackim, dopiero potem została włączona do rosyjskiego.

Włodawa jest ważnym węzłem drogowym. W mieście krzyżują się drogi krajowe i wojewódzkie:

  • droga krajowa nr 82 Lublin – Włodawa
  • droga wojewódzka nr 812 Krasnystaw – Chełm – Włodawa – Wisznice – Biała Podlaska
  • droga wojewódzka nr 816 Zosin – Dorohusk – Włodawa – Sławatycze – Terespol

Miasto posiada połączenia autobusowe z: Lublinem, Chełmem, Warszawą, Krakowem, Białą Podlaską, Białymstokiem, Zamościem, Parczewem, Radzyniem Podlaskim, Międzyrzecem Podlaskim, Siedlcami, Sandomierzem, Hrubieszowem, Lubartowem i wieloma innymi miejscowościami.

Sąsiednie gminy

Włodawa, Hanna, Hańsk, Stary Brus, Urszulin, Wola Uhruska, Wyryki.

Włodawa w literaturze pięknej

W powieści Henryka Sienkiewicza Ogniem i mieczem Rzędzian spotkał w zajeździe we Włodawie Bohuna, publicznie podającego się za szlachcica Hulewicza z Podola, leczącego rany po pojedynku z Michałem Wołodyjowskim, gdy mu się w wypadku – przewróceniu wozu w Parczewie rany otworzyły. Tu Bohun wyjawił Rzędzianowi miejsce ukrycia kniaziówny Heleny Kurcewiczówny u Horpyny, w jarze nad Waładynką, niedaleko Raszkowa.

Włodawa w filmie

  • W filmie Wrota Europy (1999) we Włodawie sfilmowano ujęcia z Rohaczowa.
  • W filmie Akcja Brutus (1971) we Włodawie sfilmowano ujęcia dotyczące aresztowania majora „Boruty”.

źródło